Page 13 - GENEL SANAT TARİHİ 9
P. 13
KİTAP TANITIM SAYFASI
Karşılaştırınız
Aynı tür eserler arasındaki
benzerlik ve farklılıkları
kavramak için verilen
etkinliktir.
GENEL SANAT TARİHİ TARİH ÖNCESİ ÇAĞLAR VE ANADOLU SANATI
KARŞILAŞTIRINIZ Aşağıda verilen 2.27 ve 2.28 numaralı görselleri inceleyiniz. Her iki eseri benzer B) Çatalhöyük
ya da farklı yönleri ile karşılaştırınız.
Konya ilinin Çumra ilçesinde yer alan Çatalhöyük, Neolitik Dönem’e ait eski ve önemli
Yaklaşık 5.000 yıllık bir geçmişe sahip olduğu tahmin edilen Stonehenge, yerleşimlerden biridir. Burada kazılar sonucu elde edilen bulgular Çatalhöyük’ü MÖ 7.400 yıllarına
Göbeklitepe keşfedilene kadar dünyanın en eski tapınağı olarak kabul tarihlendirmektedir. Çatalhöyük; ilk ev mimarisi, ilk manzara resmi, ana tanrıça kültü gibi özgün
edilmiştir. Stonehenge, günümüzde İngiltere’nin çok tanınan tarihî buluntuları ve inanç eserleri ile insanlık tarihine ışık tutmaktadır. Çatalhöyük’te bir ailenin evdeki
eserlerinden biridir. Göbeklitepe gibi Stonehenge de UNESCO Dünya Kültür yaşam süresi bittiğinde ev toprakla doldurulmuş, üzerine yenisi yapılmıştır. Sürekli yeni evlerin
Mirası Listesi’nde yer almaktadır. Bu yapının işlevi hakkında Göbeklitepe gibi yapılması ile 21 metre yüksekliğindeki höyük oluşmuştur. Höyükte 18 yapı katı açığa çıkarılmıştır.
çok farklı görüşler bulunmaktadır.
Tartışınız Bina yapımında kullanılan malzeme kerpiç, ağaç ve kamıştır. Tavan üst örtüsü kamış üzerine
sıkıştırılmış kil topraktır. Evler tek katlıdır, eve giriş damda açılan bir delikten merdivenle
sağlanmaktadır. Her ev bir oda ve bir depodan oluşur. Odaların içinde dörtgen ocaklar
bulunmaktadır. Duvarlar sıvalıdır; sıva üzeri beyaza boyandıktan sonra duvarlara sarı, kırmızı ve
siyah tonlarda resimler yapılmıştır (Görsel 2.29). Orijinal boğa, koç ve geyik başlarının sıkıştırılmış
Öğrencilerin bir konu üzerin- kil ile konserve edilerek duvarlara aplike edildiği anlaşılmaktadır. Bu temaların yanında rölyef
hâlinde insan figürleri ile hayvan figürleri de görülmektedir.
de düşünme ve tartışmaları- Evlere çatıdan açılan bir Duvarlar, beyaz boya ile
boyanmıştır.
delikten girilmiştir.
nın istendiği bölümdür.
Duvarlara renkli resimler
yapılmıştır.
Görsel 2.27: Stonehenge, İngiltere
Yemek pişirmek için ocaklar Ölüler, evlerin altına
yapılmıştır. gömülmüştür.
Görsel 2.29: Çatalhöyük evinin temsilî çizimi
Çatalhöyük’te bulunan önemli objelerden biri de
yüksek kabartma ana tanrıça motifleridir. Bunlar, o
dönemde dinî inançların güçlü bir tanrıça etrafında
şekillendirildiğini ve tanrısal dişiliğe duyulan saygıyı
göstermektedir.
Çatalhöyük, madenciliğin Anadolu’daki başlangıcını
Neolitik Dönem’e kadar indirmekte; o dönem
insanının toplayıcılık ve avcılığın yanı sıra çiftçilikle
de uğraştığını gösteren zengin buluntularıyla dikkat
çekmektedir. Çatalhöyük, duvar resimlerinde kent
planına yer veren ilk yerleşim merkezidir (Görsel
Görsel 2.28: Göbeklitepe, Şanlıurfa
2.30). Günümüzdeki mülkiyet kavramının o devirde
TARTIŞINIZ Göbeklitepe çevresinde yaşayan insanlar konut yapmadan, hayvanları evcilleştirmeden başladığı, pişmiş topraktan yapılmış damga
ve tarımsal üretime başlamadan önce niçin bir tapınak merkezi inşa etmiş olabilir? mühürlerle belgelenmiştir.
Çiziniz ÇİZİNİZ Göbeklitepe’de bulunan dikili taşlardan istediğiniz birinin görselini çiziniz, bu görseli Görsel 2.30: Çatalhöyük’te bir evin duvarında Hasan Dağı’ndaki
volkanik patlamayı gösteren resim ve şehir planı çizimi
çizme nedeninizi açıklayınız ve çiziminizi sınıfta sergileyiniz.
40 41
Eserleri daha iyi
kavrayabilmek için verilen
etkinliklerdir.
GENEL SANAT TARİHİ İLK ÇAĞ’DA ANADOLU UYGARLIKLARI SANATI
Metin Analizi ÜNİTEYE BAŞLARKEN Hititler Anadolu Mezopotamya krallıkları ile fethettikleri diğer krallıkların tanrılarını benimsedikleri
için çok tanrılı bir inanca sahip olmuş, bu durum Hitit ülkesinin “bin tanrılı dinler ülkesi” olarak
anılmasına sebep olmuştur.
1. İlk Çağ Anadolu uygarlıkları hakkında neler biliyorsunuz? Söyleyiniz.
Hitit inançlarına göre ölen kral, tanrı olarak yüceltilmiştir. Tanrıların insanlar gibi yediğine, içtiğine;
2. İlk Çağ Anadolu uygarlıklarından günümüze kalan eserlerden bildiklerinizi söyleyiniz? kendilerine iyi bakıldığında insanları mükâfatlandırdığına, ihmal edildiklerinde ise cezalandırdığına
Öğrencilerin konuyla ilgili inanmışlardır. Bundan dolayı Hititler tanrılarına hizmette kusur etmemiştir. Hititlerin en önemli kült
merkezlerinden birisi olan Nerik’te (Samsun-Vezirköprü-Oymaağaç) Fırtına Tanrısı Teşup adına
yapılmış bir tapınak kazılar sonucunda gün yüzüne çıkarılmıştır.
metinleri analiz etmeleri 4.1 HİTİT METİN ANALİZİ Hitit Kralı I. Hattuşili’nin askerî seferlerini konu alan metni okuyarak
SANATI
soruları cevaplandırınız.
ve yorum becerilerini Hititlerin Anadolu’ya nereden ve ne zaman geldikleri kesin olarak bilinmemekle birlikte araştırmacılar Büyük Kral Tabarna Hattuşili şöyle söyler:
geliştirmeleri amacıyla MÖ 2.000 yıllarında Kafkasya üzerinden geldiklerini düşünmektedir. Kuzey Anadolu sahil şeridini Hatti ülkesini bir kral olarak idare ettim. Tavananna’nın erkek kardeşinin oğlu Şanahuitta şehrine gitti
takip eden Hititler, ilk önce Kızılırmak Deltası’nda bulunan Bafra’ya burada uzun yıllar kaldıktan sonra
oluşturulan bölümdür. Anadolu’nun iç kısımlarına geçerek Kayseri yakınlarındaki Kültepe’ye yerleştiler. Burada Anadolu’nun ve o şehri mahvetti. Askerleri iki yerde garnizona bıraktım ve şehrin içindeki değerli süs eşyalarını
önemli tanrı heykelciklerini garnizondaki askerlere verdim. Sonra Zalpa’ya (Bafra) gittim ve Zalpa’yı
yerli halkı olan Hattilerle beraber yaşayıp onların kültürlerini ve inançlarını benimsediler. Hattilerin
mahvettim. Zalpa’nın tanrı statülerini kaldırdım sonra da iki tekerlekli üç adet madnanu (arabasını)
içerisinde güçlenen Hititler, Hatti şehir devletlerini ele geçirerek Anadolu’nun ilk imparatorluğunu
kurdular. Hititler MÖ 1.750-1.200 yılları arasında Orta Anadolu’da hüküm sürdüler. Bu dönemde Arinna’nın Güneş Tanrıçası’na verdim. Gümüşten bir boğa, gümüşten bir zinciri Fırtına Tanrısı’nın
tapınağına verdim. Geriye kalan kıymetli eserleri ise Tanrı Mezulla’nın tapınağına verdim. Ertesi yıl
Anadolu’da geleneksel kültürle Suriye ve Mezopotamya’ya özgü niteliklerin kaynaştığı çok zengin bir içinde Alalha’ya gittim ve orayı da mahvettim.”
kültürel yapı oluştu. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/779304 s. 22, 23’ten düzenlenmiştir.
HARİTA ANALİZİ Aşağıda İlk Çağ’da Anadolu uygarlıklarını gösteren 4.1. numaralı haritayı
inceleyerek soruyu cevaplayınız.
1. Hititlerin askerî sefer düzenleme nedenleri hakkında neler söyleyebilirsiniz?
2. I. Hattuşili kıymetli sanat eserlerini neden tapınaklara vermiş olabilir?
3. Din-sanat ilişkisi hakkında nasıl bir çıkarımda bulunabilirsiniz?
Pazarlı
Eskiyapar Hititlerin “kutsal şehir” olarak adlandırdıkları Hattuşa, geniş bir alana ve yüksek bir araziye kurulmuştur
Altıntepe (Görsel 4.1). Saldırılara karşı savunma amacıyla yapılan kalın ve yüksek duvarlı surları, kente girişi
HİTİTLER sağlayan görkemli kapıları Hattuşa’ya güzel ve anıtsal bir görünüm kazandırmıştır.
Harita Analizi
Anadolu’da Hititler, Frigler,
Lidyalılar ve Urartular
Öğrencilerin konuyla ilgili Hititler Lidyalılar
haritaları analiz etmeleri Harita 4.1: İlk Çağ Mezopotamya Uygarlıkları Frigler Urartular
ve yorum becerilerini 1. Anadolu’da aynı anda farklı uygarlıkların olması Anadolu’nun hangi özelliklerinden
kaynaklanmaktadır? Açıklayınız.
geliştirmeleri amacıyla Hititlerin merkezi Hattuşa’dır (Çorum-Boğazköy). Önemli yerleşim merkezleri arasında Alacahöyük
(Çorum), Alişar (Yozgat), Kültepe (Kayseri), Karahöyük (Konya), Yanarlar (Afyonkarahisar)
oluşturulan bölümdür. Beycesultan (Denizli) bulunmaktadır. MÖ 1.200’lü yıllarda Ege göçleri ile yıkılan Hitit Devleti,
küçük beylikler hâlinde Aslantepe (Malatya), İvriz (Konya), Zincirli (Maraş), Sakçagözü (Gaziantep)
gibi yerleşimlerde MÖ 700’lü yıllara kadar hüküm sürmüşlerdir. Görsel 4.1: Hititlerin başkenti Hattuşa’nın günümüzdeki görünüşü
78 79
11
