Page 55 - HALK DANSLARI VE MÜZİKLERİ

3.1.1. İzmir Yöresi Halk Çalgıları

Bağlama

Anadolu müziğinin temel çalgısı olan bağlamanın binlerce yıllık
tarihi vardır. Çok geniş bir coğrafyaya yayılan bağlama farklı akortlarda,
boylarda ve çalım teknikleri ile kullanılan bir çalgıdır. Kökeni kopuza
dayanan bu çalgı, Türk dünyasının büyük bölümünde kullanılır. Perdeli
bir sazdır. Tekne, göğüs ve sap olmak üzere üç bölümden oluşan bağ
lamanın teknesi genellikle dut ağacından yapılır. Ardıç, kestane, ceviz,
maun, vengi, gürgen gibi ağaçlardan da yapıldığı görülür. Göğüs kısmı
ladin ağacından, sap kısmı ise gürgen, kelebek veya ardıç ağacından
yapılır. Sapa bağlanan burgular ve tellerle akort edilir. Genellikle mızrap
ile çalınır. Bazı yörelerde şelpe tekniği de kullanılır. Yöresel tavırlar, ana
düzenler ve farklı akort biçimleri, bağlama icrasının temelini oluşturur.
Ana düzenler; bozuk düzen, bağlama düzeni, misket düzeni, müstezat
düzenidir. Yöresel tavırlar ise zeybek tavrı, Konya tavrı, Yozgat tavrı,
Kayseri tavrı, âşıklama tavrı, teke tavrı, Ankara ( dayda) tavrı, karşılama
Rumeli tavrı olarak adlandırılır. Yöreden yöreye farklı ebatlarda yapılan
bağlamaya; meydan sazı, divan sazı, çöğür, bağlama, bozuk, âşık sazı,
dede sazı, tanbura, cura bağlama ve cura adları da verilir. Yurdumuzun
Görsel 3.5: Bağlama tüm yörelerinde halk oyunlarına eşlik eder (Görsel 3.5).

Kabak Kemane
Kabak kemane özellikle Ege ve Akdeniz yöresinin yöresel, yaylı bir
çalgısıdır. Ancak günümüzde yurdumuzun her bölgesinde kullanılmak
tadır. İlk olarak Orta Asya’ da izlerine rastlanan yaylı çalgılarla benzer
yapısal özellikler gösteren kabak kemane, yapımında kullanılan malze
melerden yapım şekline kadar geleneksel ve otantik bir çalgı oluşunu
ortaya koymaktadır. Çalgının yapımında kullanılan su kabağının iklim
nedeniyle Ege ve Akdeniz yöresinde kolay yetiştirilmesi de çalgının
bu bölgelerde yaygınlaşmasını sağlamıştır. Çalgının teknesi su kaba
ğından, teknenin ön yüzüne kaplanan deri ise büyük baş hayvanların
yürek zarı başta olmak üzere oğlak veya balık derisinden yapılır. Sap
kısmında gürgen, akça (kelebek), ceviz gibi sert ağaçlar kullanılır. Bur
guları ağaçtan yapılır ama metalden yapılmış mekanik burgular da
vardır. Çalgının yayı; dut, kiraz, vişne gibi ağaçlardan yapılır ve üzerine
at kılı veya ince misinalar gerilir. Geçmişte genellikle 3 telli olarak
yapılan ve kullanılan çalgı, ses genişliği bakımından yetersiz kaldığı
için günümüzde 4 telli olarak üretilmektedir. 3 oktav ses sahası var
dır. Günümüzde kabak kemanenin teknesi, ağaçlardan oyularak veya
tambur teknesi gibi dilimler hâlinde de yapılmaktadır. Daha çok Ege
ve Akdeniz yöresi müziklerinde kullanılan kabak kemane, günümüzde
yurdumuzun her bölgesinde bilinen ve türkülerin icrasında kullanılan
bir çalgı hâline gelmiştir (Görsel 3.6).

Görsel 3.6: Kabak Kemane

54