Page 99 - HALK DANSLARI VE MÜZİKLERİI |

Türk müziği icrasına uygun şekle gelmesinin ilk adımını atmıştır.
Sonraki dönemlerde mandal sayıları artırılarak yaklaşık 230’a ulaş-
mış ve Türk müziğinde bulunan tüm sesler kullanılmaya başlan-
mıştır. Bununla birlikte saza olan ilgi artmış, ünlü kanun sanatçıları
yetişmiştir (Görsel 3.22).
Standart bir kanun 26 ses ve 78 telden oluşur. Her sese üç tel
gerilir. Daha büyük ya da daha küçük boyutları da mevcuttur. Eski-
den kiriş (bağırsak) tel kullanılırken günümüzde misina tel kullanılır.
Parmaklara yüzükler vasıtasıyla tutturulan sert mızraplarla sehpa ya
da diz üstüne konularak çalınır. Mızraplar genellikle bağa (kaplum-
bağa kabuğu) ya da boynuzdan yapılır.

Görsel 3.22
Kanun Keman
Keman, Batı müziğinde yaylı çalgılar arasında önemli bir yere
sahip olan bir enstrümandır. XVI. yüzyılda İtalya'da geliştirilen ve
sonrasında dünya genelinde popülerlik kazanan bir çalgıdır. Genel-
likle ağaç malzemelerden yapılmaktadır. Gövdesi akçaağaç, ses tah-
tası (soundboard) ladin veya sedir, yan tablalar (ribs) akçaağaç veya
meşe, sapı akçaağaç veya meşe, klavyesi ise abanoz veya diğer sert
ahşap malzemelerden yapılır. Kemanın telleri genellikle dört adettir
ve pestten tize sol, re, la, mi notalarına akort edilir. Klasik müzikte
solo ve orkestra performanslarının yanı sıra oda müziği gruplarında
da önemli bir yere sahiptir. Ayrıca Türk müziğinde olduğu gibi farklı
müzik türlerinde de kullanılan bir çalgıdır (Görsel 3.23).

Klarnet

Görsel 3.23 Batı müziği enstrümanlarından olan klarnet ahşap, nefesli bir
Keman sazdır. Klarnet silindir gövdeli, gövdesinde bulunan ses deliklerini
açma kapamaya yarayan metal mekanizmaya sahip bir çalgıdır (Gör-
sel 3.24). Ağızlığa (bek) takılan kamışın üflenerek titremesiyle ses
elde edilir. Osmanlı sarayına XIX. yüzyılda Mızıka-yı Hümayun ile
giren klarnet XX. yüzyıldan itibaren Türk müziği icralarında kullanıl-
maya başlanmıştır. Klarnetçi İbrahim Efendi Türk müziğinde bu sa-
zın ilk icracılarındandır. Batı müziği ile Türk müziğindeki akort sis-
teminin farklılığından dolayı klarnet icracıları icrada teknik zorluklar
yaşamış ve Türk müziğine uygun bir klarnet arayışına girmişlerdir.
Bunun sonucunda Türk müziğinde kullanılan temel akort (bolahenk)
esas alınarak tasarlanan sol klarnet doğmuştur. Sol klarnet oluşumu
sayesinde icracılar gerek rahat parmak pozisyonları kullanabilme ge-
rekse transpoze konusunda geniş icra imkânına kavuşmuştur. Çalış
tekniği aynı olan ancak değişik boylarda üretilen 27 çeşit klarnetten
günümüzde 13 çeşidinin üretimi devam etmektedir. 1900’lü yıllardan
Görsel 3.24 bugüne değin Türk müziği icrasında kullanılan sol klarnet, dünyanın
Klarnet pek çok yerinde “Turkish Clarinet” olarak bilinmektedir. Sol klarnet
ülkemizde olduğu gibi Irak Türk müziğinde ve Balkanlarda yaygın
olarak kullanılmaktadır.

98