Page 96 - HALK DANSLARI VE MÜZİKLERİ

Tulum
Özellikle dağlık bölgelerde kullanılan tulum; İskoçlarda gayda,
Bulgarlarda tekli tulum ve Kafkaslarda tulum olarak adlandırı
lır. Şekil itibarıyla farklılıklar gösterse de yapı olarak birbirinin
(
aynıdır. Rize’nin dağlık kesimlerinde özellikle Hemşin, Çamlı-
hemşin, İkiz dere, Çayeli, Ardeşen ve Fındıklı), Trabzon, Ordu, Art
vin gibi bölgelerde de kullanılır. 1 oktavlık ses aralığına sahiptir.
Deri, nav, çimon ve ağızlık (dudula) olmak üzere dört kısımdan
oluşur. Derisi daha çok oğlak derisinden olup koyun, kuzu, keçi
gibi hayvanların derisi de tercih edilir. Tulumun alt deliğine
takılan nav, genellikle şimşir ağacından yapılır ve tulumun en
önemli parçalarından biridir. Çimonlar yan yüzeylerinden ge
nellikle beş delikli olup bu delikler navın üst yüzeyine bir çift
olarak yerleştirilir. Çimonlar nav içinde ikiden fazla da olabilirler.
Çimonların biri dem ses tutarken diğeri ile melodi çalınır. Her
birinin sesi tulumcunun ustalığına göre ayarlanır. Çimon, tulumun
bir parçası olduğu gibi Artvin yöresinde ayrı bir çalgı olarak da
kullanılır. Tulumu şişirmek için kullanılan bölüme ağızlık denir.
Ü enerek şişirilmiş olan tulum koltuk altına alınır, kolun dirsek
içine gelen bölümüyle sıkılarak navdan ses çıkması sağlanır.
Horon oyunlarının en önemli çalgılarından biridir (Görsel 5.7).

Görsel 5.7: Tulum

Akordiyon

Batı müziği enstrümanlarından olan akordiyon,
körüklü ve tuşlu bir çalgıdır. 19. yüzyılın başlarında
Avrupa’da diyatonik şekli icat edilmiş ve gelişerek
günümüzdeki kromatik hâlini almıştır. Tuş sayısı
fazla olanına garmon denir. İki kayışla her iki omuza
asılarak icra edilir. Sağ tarafta tonal yapıdaki ses
lere göre dizilmiş klavye yer almakta, sol tarafta
ise akorları veren tuşlar bulunmaktadır. Körüğün
açılıp kapanması ile ses elde edilir. Sağ el ile ezgi
çalınırken sol el ile hem körük kontrol edilir hem
de bas düğmeleri kullanılarak akor ve ritim eşliği
sağlanır. Notası iki dizeğe yazılır. Üstteki notaları

sağ elle, alttaki notaları sol elle çalınır. Standart bir
akordiyon 2,5 oktav ses aralığına sahiptir. Ses aralığı
akordiyonun boyutlarına göre değişir. Yurdumuzda
Kafkaslara ve Azerbaycan’a yakın olan bölgelerde
halk oyunlarına eşlik eder (Görsel 5.8).

Görsel 5.8: Akordiyon