Page 136 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 11

3.3. KARCIĞAR MAKAMI

Karcığar makamındaki ezgilere çoğunlukla Ege Bölgesi’nde, Rumeli’de, Güney Anadolu’da, yer yer İç
Anadolu’da (Konya, Kırşehir) rastlanmaktadır. Bir oktavın üzerinde ve tiz bölgede genişleyen karcığar ma-
kamı benzerliği gösteren halk ezgileri ise bazı yöresel âşıklarca “Engin Kerem” olarak adlandırılmıştır. Kar-
cığar makamında genellikle inici bir seyir özelliği görülmektedir. “Ahu Gözlerini Sevdiğim Dilber, Yörü Bre
Çiçek Dağı” gibi türküler de inici bir seyir gösteren, karcığar makamına örnek türkülerimizdendir. Karadeniz
ve Doğu Anadolu bölgesinde ise bu makamdaki ezgiler, diğer yörelerde rastlananlara göre daha azdır.
Buna karşın Ege Bölgesi’nde sözlü ve sözsüz zeybeklerde en çok karcığar makamı benzerliğinde türkü ve
ezgilere rastlanır. Karcığar makamına benzerlik gösteren bazı türküler ve ezgiler, kimi yörelerde âşıklarca
“Kerem ayağı” olarak adlandırılmıştır. Afyon–Dinar yöresinde “Kerem havası” adıyla bilinen ezgi kalıpları-
nın “karcığar“ makamı dizisinde seyrettiği görülür. “Kerem” adlandırmasının Âşık Kerem’den kaynaklandığı
düşünülmektedir. Çünkü bu türden türkülerin dörtlüklerinde “Kerem ile Aslı” konulu halk hikâyelerinden de
alıntılar yer almıştır. Özellikle Afyon–Dinar yöresinde “Kerem Havası” olarak bilinen türkülerin son dörtlük-
lerinde “Âşık Kerem Der ki” veya “Âşık Kerem Dedi ki” gibi âşığın adının anıldığı sözler de yer alır.
Durak: La (dügâh) perdesidir.
Seyir: Halk ezgilerinde inici bir özellik gösterdiği görülmektedir. İnici-çıkıcı olarak kullanılmaktadır.
Dizi: Yerinde uşşak dörtlüsüne, nevada hicaz beşlisinin eklenmesiyle meydana gelir.

KARCIĞAR MAKAMI = UŞŞAK DÖRTLÜSÜ (K+S+T) + NEVADA HİCAZ BEŞLİSİ (S+A12+S+T)

Nevada hicaz beşlisi
Yerinde uşşak dörtlüsü

K S T S A12 S T

Karcığar Makamı Dizisini Oluşturan Perdeler

La (dügâh), si (segâh), do (çargâh), re (neva), mi (hisar), fa (eviç), ince sol (gerdaniye), ince
la (muhayyer).
Güçlü: Re (neva) perdesidir.
Yeden: Sol (rast) perdesidir.
Donanım: Si (segâh), mi (hisar), fa (eviç) donanıma yazılır. Halk ezgilerinde ise bu makamdaki
2
türkü ve ezgiler notaya alınırken si , mi ve fa perdeleri kullanılmaktadır.
Genişlemesi: Karcığar makamı, çoğunlukla tiz taraftan genişler. Durak üstündeki uşşak dörtlüsü,
simetrik olarak tiz durak üstüne göçürülür. Fakat çıkıcı nağmelerde uşşak dörtlüsü, inici nağmelerde kürdi
dörtlüsü daha çok kullanılır.

Muhayyer perdesinde uşşak dörtlüsü ile genişlemesi

Muhayyerde uşşak dörtlüsü
Yerinde uşşak dörtlüsü Nevada hicaz beşlisi

K S T S A12 S T K S T

135