Page 17 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 11

Bu örnekleri arttırmak mümkündür. 1937-1953 yılları arasında Ankara Devlet Konservatuvarı adına
yapılan derlemelerde ele geçen ezgileri “Derleme Fişleri”nde toplamışlardır. Derleme Fişlerinde “uzun
hava” adı altında belirlenen bazı terimleri de buraya dâhil edebiliriz: Alibey yakımı, Yörük ağzı, Yakma,
Yüksek hava, Durnalar, Deme, Uzun Gayde, Yüksek Maya, Kalenderi (Aşağı hava), Bozuk, Gelin ağlama-
sı, Beşeri hoyrat, Engin hava, Kayabaşı ağzı.
Cumhuriyet Dönemi'nde Halk Müziği Alanında İlk Çalışmalar

Türkiye’de halk müziği ve halk kültürü alanındaki çalışmaların gerekliliğine işaret eden ilk yayınlar
1913’ten itibaren yayımlanmaya başlamıştır. Bu yayınları takip eden yıllarda halk ezgilerinin toplanmasına
ve bu ezgilerin Batı müziği tekniği ile yeniden yapılandırılmasını vurgulayan yazıların arttığı görülür. Cum-
huriyet Dönemi ile beraber resmî kültür ve müzik anlayışını ifade edecek olan bu görüşün ilk temsilcilerin-
den biri de Musa Süreyya Bey’dir.
Türk halk ezgilerinin derlenmesi meselesi Ahmet Cevdet Paşa, Mahmut Ragıp Gazimihal, Halil Bedii
Yönetken, Rauf Yektâ Bey, Musa Süreyya Bey gibi aydınlar tarafından sıkça dile getirilir. İlk somut çalış-
malar 1920’li yıllardan itibaren gerçekleştirilmeye başlanır. 1922’de Maarif Vekilliğine bağlı “Hars Dairesi”
kurularak halk müziği alanında gerek sözlü eserlerin gerekse saz eserlerinin tespit edilmesi amacıyla Ana-
dolu’nun çeşitli bölgelerinde görev yapan köy öğretmenleri, müzik öğretmenleri, mahallî müzisyenler, köy
muhtarları, sağlık görevlileri gibi ilgililere iki bin kadar anket f şi gönderilir (Görsel 1.8).

Bu anket fişinde yer alan sorular

1. Memleketinizde musikişinaslar ve saz çalmakta şöhret kazananlar var mıdır? Bunların isim ve hüviyet-
leri nedir?
2. Kasabanız dâhilinde ne gibi âlât-ı musikiye müstameldir ve bunlardan en çok çalınanı hangisidir?
3. Şehrinizde musiki cemiyetleri var mıdır? Var ise tarih-i teşekkülüyle miktar-ı azası ve faaliyeti hakkında
malumat verilmesi.
4. Kasabanızda ve köylerinizde okunan halk şarkıları hangileridir? Bunların notalarının yazılıp gönderil-
mesi.
5. Halk şarkılarını çıkaran kimlerdir? Bunlar ne gibi ahval ve vakıanın tesiri altında çıkmıştır?
6. Halk şarkılarının en fazla söylenen ve sevileni hangileridir? Bunlar arasında eski ve yeni devirlerin
hayat ve münakıbını tasvir ve ifade edenler var mıdır? Var ise notalarının gönderilmesi.
7. Şehrinizdeki kütüphanelerde veya herhangi bir zatta asar-ı kadime-i musikimize ait nota ve kitap var
mıdır? Var ise bunlar hakkında izahat itası.
8. Bulunduğunuz mahalde eski sazlardan şimdiye kadar muhafaza edilebilenler var mı? Varsa nelerdir ve
kimlerin nezdindedir?
9. Mekteplerindeki talebe ve tâlibat şimdiye kadar marş ve şarkı olarak ne gibi şeyler öğrendiler? Bunla-
rın unvanları nedir ve kimlerin eseridir?
10. Harb-ı umumi, mütareke ve mücahiden millîye esasında memleketimizde ne gibi millî ve vatani şarkılar
terennüm edildi ve hâlâ hangileri söylenmektedir? Bu yolda şarkılar varsa notalarının gönderilmesi.
11. Notalardan ve musiki kitaplarından en fazla hangilerine ihtiyaç vardır?
12. Şehrinizde âlât-ı musikiye imal ve tamir kimseler var mıdır? Bunlar en fazla hangi sazların imal ve
tamiriyle meşgul oluyorlar?
13. Bulunduğumuz kasaba ve köylerdeki her nevi eğlencelerde ne gibi sazlar çalınmakta, şarkı ve türkü
olarak neler söylenmektedir?
14. Halkın duygularını ifade eden şarkılar ve türküler hakkında umumi mütalaanız nedir? Gönderilecek
notalar ve verilecek cevaplardan mufassal olanlarının ayrı ayrı birer kâğıda yazılarak numara sırasıyla
bu cetvelle raptedilmesi rica olunur.

Darü'l-Elhan Müdürü

16