Page 16 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 11

Uzun Hava

Uzun hava terimi, halk müziği çalışmalarının başladığı ilk yıllardan itibaren kullanılmış ve çeşitli araş-
tırmacılar tarafından tanımlanmıştır. Yurdun değişik yörelerinden derlenen düz hava, hava yakma, ya-
kım yakma, ozanlama okumak, hava etmek, hava asılmak, yüksek hava, avaz çıkışmak, koşma, koşmak
(okumak), mani okumak, uzun kayda, kayabaşı, dağ başı, ova havası, engin hava gibi tabirler; uzun hava
terimi yerine kullanılmıştır. Uzun hava terimini ilk tanıtanlar Seyfettin Asaf ve Sezai Asaf kardeşlerdir. Asaf
kardeşler uzun havaların Batı müziğindeki “resitatif”e (serbest bir ritim ve tempoyla, konuşur gibi şarkı söy-
leme tarzı) karşılık geldiğini söylemiştir. “Uzun havalar usul ile çalınmaz.” ifadesini kullanarak en belirgin
özelliklerini ortaya koymuşlardır.
Muzaffer Sarısözen’e göre uzun havanın tanımı şöyledir: “Ölçü ve ritim bakımından serbest olduğu
hâlde dizisi bilinen ve dizi içindeki seyri belli kalıplara bağlı bulunan ezgilere uzun havalar denir.”
Uzun havalar; söz, ezgi, seslendirme amacı, ortamı ve zamanı, söyleyiş tavrı, ağız ve yöresel özellik-
leri nedeniyle çok çeşitli adlarla anılmaktadır. İlk kurumsal halk müziği derlemelerinin gerçekleştirildiği 1925
yılından bugüne kadar müzikologlar ve folklorcular tarafından tespit edilmiş olan başlıca uzun havaların
yerel adları aşağıda genişçe belirtilmiştir.

Uzun hava altında verilen örnekler, araştırmacılar tarafından şöyle sıralanmıştır:

Seyfettin Asaf ve Sezai Asaf Muzaffer Sarısözen
Nazoğlu, Âşık Ömer, Gündüz Bozlak, Maya, Garip, Kerem,
Bey, Kesik Kerem. Hoyrat, Divan, Kesik, Yanık
Müstezat, Aydost, Eğin, Türk-
menî bir kısım “ağıtlar” ve bu
uzun havalardan birisinin ka-
Görsel 1.1: ey ettin
sa e ezai sa Görsel 1. : uza er lıbına uyduğu hâlde, bölge böl-
arısözen ge ad değiştiren bazı parçalar.

Mahmut Ragıp Gazimihal Mehmet Özbek
Divan, Bozlak, Koşma, Hoyrat, Maya, Bozlak, Hoyrat, Divan,
Çukurova, Türkmenî, Kürdi, Yol havası, Gurbet havası,
Divani, Kayabaşı, Mani, Maya, Yayla havası, Koşma, Kaya-
Âvaz, Urfa Ağzı, Acem (Azer- başı, Çukurova, Garip, Kerem,
baycan) ağzı. Kesik Kerem, Müstezat, Ay-
Görsel 1. : e et dos, Eğin, Türkmenî.
Görsel 1.3: a ut zbek Ağız denen mahallî üslupla ay-
a ı Gazi i al rılan bazı uzun havalar: Urfa
ağzı, Eğin ağzı, Harput ağzı, Avşar ağzı, Erzurum
ağzı, Azeri (Acem) ağzı.
Sadi Yaver Ataman
Ahmet Adnan Saygun Maya, Hoyrat, Elezber, Diva-
Bozlak, Türkmenî, Divani, Garip ni, Muhalif, Müstezat, Nev-
Güzellemesi, Çukurova, Türkis- ruzi, Fuzulî, Tecnis, İbrahimi,
tani. Bayati, Elagöz, Ruhsati, Çen-
beri, Cevheri, Beşeri, Tatyan,
Görsel 1. : et Sebahi, Daği, Varsağı, Hicazi,
dnan ay un Hüseyni, Bozlak, Gerali, Mani,
Aşıklama, Ağıt, Âvaz, Kaya-
Görsel 1. : adi başı, Garip, Çukurova, Kar-
Halil Bediî Yönetken Ya er ta an şılama, Kerem, Yanık Kerem,
Bozlak, Türkmenî, Ağıt, Maya, Kesik Kerem, Güzelleme, Har-
Hoyrat, Divan, Tecnis, Müste- bi, Yanık, Ağıtlama, Divani, Semai, Destan, Hıra.
zat, Kayabaşı, Destan, İbra- Ağıtlar: Harput ağzı, Malatya ağzı, Erzincan ağzı,
himî, Kerem, Garip, Yüksek Erzurum ağzı, Urfa ağzı, Diyarbekir ağzı, Eğin
hava, Yanık hava, Karacaoğ- ağzı.
lan, Çukurova, İlbeyli, Beydilli
uzun havaları, Aşiret-İskân ha-
vaları.
Görsel 1. : alil edi
Yönetken

15