Page 13 - ÇALGI EĞİTİMİ ÇELLO 12
P. 13
1. ÜNİTE
1. ÜNİTE: SESLENDİRME-YORUMLAMADA FARKLI ÇALMA BİÇİM
VE UYGULAMALARI II
NELER ÖĞRENİLECEK?
• Çelloda Daha Önce Öğrenilen Tonal Diziler
• Yayın Farklı Bölümlerinde Nitelikli Ses Üreterek Etüt ve Eser Seslendirme
• Farklı Ritim Kalıpları ile Nitelikli Ses Üreterek Etüt ve Eser Seslendirme
• “Flageolet” (Fılajole) Tekniğinin Özellikleri
• Flageolet Tekniğini Etüt ve Eserlere Uygulama
HAZIRLIK ÇALIŞMASI
1. Daha önce öğrendiğiniz tonal dizileri tekrar ediniz.
2. Willem de Fesch'in (Vilem dö Feş) Re Minör Çello Sonatı adlı eserinin video kayıtlarını izleyiniz.
1.1. Tonalite-Nitelikli Ses Üretme
Seslerin kalınlık-incelik ve yükseklik-alçaklık farklılıklarından kaynaklanan derecelere göre art arda sıralanması
ile oluşan gruplara dizi denir. Dizilerin belirli kurallar çerçevesinde işlenmesiyle müzikte tonalite (ton kavramı)
meydana gelir. Bir dizinin başlangıç ve bitiş sesi, aralık yapıları, aldığı ses değiştirici işaretler, seslerinin durucu-yü-
rüyücü özellikleri gibi unsurlar tonalitenin oluşumuna etki eder.
BİLGİ NOTU
Ton terimi, Batı dillerine ve dilimize Yunancadaki “tonos” kökünden geçmiştir. Tonos sözcüğü “telin gerilimi” anla-
mına gelmektedir.
Score
dizi tonalite görsel
Tonalitede en belirleyici unsur, dizi içindeki diğer sesleri kendine doğru çeken “birinci derece ses” yani “temel
ses”tir. Diziye (tona) adını veren bu sese tonik ya da eksen denir. Örneğin “do majör” tonda bestelenmiş bir etüdün
veya eserin eksen sesi “do” sesidir.
Bir dizinin 1, 3, 5 ve 8. derecedeki sesleri “durucu”; 2, 4, 6 ve 7. derecedeki sesleri ise “yürüyücü” özellik taşıyan
? 8
seslerdir. Tonal müzikte yazılan etütler veya eserler dizinin durucu seslerinden biriyle başlar ve eksen sesi ile biter.
4 w w
1. 1 2 2. 3. 3 4. 4 5. 5 6. 6 7. 7 8. 8
œ
? œ œ œ œ œ
œ œ
Durucu Yürüyücü Durucu Yürüyücü Durucu Yürüyücü Yürüyücü Durucu
Durucu
Yürüyücü Yürüyücü
Yürüyücü
Durucu
Durucu
Yürüyücü
Durucu
Tonal müziğin temelini diziyi meydana getiren aralıklara göre majör ve minör diziler oluşturur. Ses rengi, ses
dolgunluğu ve gürlük düzeyi icra sırasında dinleyici tarafından fark edilen etkenlerdir. Bununla birlikte icracının
müzikal kişiliği de çalgıdan elde edilen nitelikli sese yansır.
Çelloda nitelikli ses üretmek için kişinin kendini bedensel ve ruhsal olarak rahat hissetmesi gerekir. Çalgının,
tellerin, yayın ve reçinenin kalitesi ile kişinin beceri düzeyi, çalgıya yönelik ilgisi, isteği, hazır bulunuşluğu ve çalış-
ma yoğunluğu da nitelikli ses üretmeyi doğrudan etkiler. Çelloda doğru tutuş, elde edilecek sesi önemli ölçüde
etkileyen bir diğer unsurdur. Ayrıca ton üretiminde sağ ve sol elin kendine özgü görevleri vardır.
Sağ elde yayın hızı, teller üzerindeki baskısı ve tellerle buluştuğu temas noktası çok önemlidir. Doğru bir yay
tutuşu ve nitelikli ses üretimi için vücudun rahat olması; omuz, dirsek, bilek ve parmak eklemlerinde esneklik sağ-
lanması gerekir. Yayın doksan derecelik bir açıyla teli ısırması sağlanmalı ve bu durum yayın her bölümünde eşit
bir basınçla devam ettirilmelidir. Uzun nota değerleriyle çalınan dizilerdeki yay değişimleri, yayın ucunda ve dibin-
de geçişler hissettirilmeden yapılmalıdır. Yay değişimleri sırasında hız, basınç ve temas noktası kontrol edilmelidir.
12 SESLENDİRME-YORUMLAMADA FARKLI ÇALMA BİÇİM VE UYGULAMALARI II
©
