Page 105 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 12
P. 105
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
1. Saba, segâh ve hüzzam makamındaki türkülere örnekler veriniz.
2. Saba, segâh ve hüzzam makamındaki şarkılara örnekler veriniz.
3.1. SABA MAKAMI
Bu makam ve dizideki türkülerin, halk ezgilerinin Türkiye’de en yaygın olduğu bölgeler; Trakya, Mar-
mara, Batı Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleridir. Türk topluluklarının yaşadığı Balkanlarda da bu
makamda türkü ve ezgilere rastlanmaktadır.
Saba makamı, halk ozanlığı geleneğinde “Kalender dervişleri” olarak da bilinen âşıklarca seslendiril-
miştir. Bu âşıklar, divan edebiyatının aruz vezni ile şiir oluşturmalarından dolayı bu türden eserlere halk
müziği terimleri kapsamında “kalenderî” adı verilmiştir. Özellikle şehir merkezlerinden ya da merkezlere
yakın yörelerden derlenen ve büyük ölçüde halk ozanlığı geleneğinin öne çıktığı ortamlardan kaydedilen bu
makam ve dizideki türküler, ezgiler; bir bakıma klasik Türk musikisi türleriyle benzerlik gösterir.
Durak: Dügâh (la) perdesidir.
Seyir: Çıkıcı veya çıkıcı-inici olarak kullanılır.
Dizi: Çargâh perdesi üzerindeki zirgüleli hicaz dizisine yerinde dügâh perdesinde saba dörtlüsünün
eklenmesiyle meydana gelmiştir.
SABA MAKAMI = DÜGÂHTA SABA DÖRTLÜSÜ (K+S+S) + ÇARGÂHTA HİCAZ BEŞLİSİ (S+A12+S+T) +
GERDANİYEDE HİCAZ DÖRTLÜSÜ (S+A12+S)
Saba Makamı Dizisi
Yerinde saba dörtlüsü
& ú Ï 5 Ï ú 4
K S S
Çargâhta hicaz beşlisi Gerdaniyede hicaz dörtlüsü ú
Ï 5
ú Ï 4 Ï 5 Ï ú Ï 4
&
S A12 S T S A12 S
Çargâhta zirgüleli hicaz makamı dizisi
Saba Makamı Dizisini Oluşturan Perdeler
La (dügâh), si (segâh), do (çargâh), re (hicaz), mi (dik hisar), fa (acem), gerdaniye (sol), la
(şehnaz), ince si (tiz segâh), ince do (tiz çargâh).
Güçlü: Üzerinde hicaz çeşnisiyle yarım karar yapılan çargâh (do) perdesidir.
Yeden: Rast (sol) perdesidir.
Donanım: Si (segâh) ve re (hicaz) perdeleri donanıma yazılır. Halk ezgilerinde bu makamdaki
2
türküler, ezgiler notalanırken si ve re kullanılmaktadır.
Genişlemesi: Gerdaniyede hicaz dörtlüsü ve tiz çargâhta hicaz beşlisi ile genişler.
104
