Page 134 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

10. ÜNİTE

Peşrev: Farsçada “önde giden” anlamına gelen terim, Türk sanat müziği fasıllarının başında giriş müziği olarak
kullanılmaktadır. Aksak usullerin kullanılmadığı peşrev biçimi, hane ismi verilen bölümlerden oluşmakta ve eseri
bitişe götüren haneye teslim denmektedir (Şema 5).

1. Hane Teslim 2. Hane Teslim 3. Hane Teslim 4. Hane Teslim

A B C B D B E B

Şema 5: Peşrev Yapısı
Methal: Giriş müziği olarak peşrevin yerine kullanılan methal, peşrevden daha küçük bir biçimdir. A + B
yapısındadır.
Saz Semaisi: Hane-teslim ilişkisi bakımından peşrevlerle aynı yapıda olan ve ilk üç hanesi ile teslim bölümleri
10/8’lik aksak semai usulü kullanılarak bestelenen çalgı müziği biçimidir. Saz semaisinin 4. hanesi -önceki hanelere
göre daha yürük (çabuk) olmak kaydıyla- herhangi bir usulle yazılabilmektedir (Şema 6).

1. Hane Teslim 2. Hane Teslim 3. Hane Teslim 4. Hane Teslim
A B C B D B E B

Şema 6: Saz Semaisi Yapısı
Sirto: Nim sofyan ve sofyan usulleriyle bestelenen hareketli ve neşeli saz eseri biçimidir. Oyun havası niteliği
taşıyan sirtoların yapılanması peşrev gibidir. Bazı sirtolarda ise birinci hane, teslim olarak kullanılmaktadır (Şema
7).
Şema 7: İlk Hanenin Teslim Olarak Kullanıldığı Sirto Yapısı

1. Hane/Teslim 2. Hane Teslim 3. Hane Teslim 4. Hane Teslim

A B A C A D A

Longa: Sirtolar gibi nim sofyan ve sofyan usulleri ile bestelenen hareketli saz eseri türüdür. Longanın sirtodan
tek farkı, dört yerine üç haneden ve aralara yerleştirilen teslim kısımlarından oluşmasıdır (Şema 8).

1. Hane Teslim 2. Hane Teslim 3. Hane Teslim
A B C B D B

Şema 8: Longa Yapısı
Ara Nağme: Bir şarkının girişinde çalınan ve o şarkıyla aynı usul ve makamda yazılan küçük parçadır. Ara
nağmenin aynı makam ve usuldeki farklı şarkılara eklenebilen türüne beylik ara nağme denmektedir.

ARAŞTIRALIM PAYLAŞALIM

• Kâr, kârçe, kâr-ı natık, ağır semai, nakış ağır semai, köçekçe, tavşanca adlı dünyevi Türk sanat müziği bi-
çimleri hakkında araştırma yapınız.
• Edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.

TÜRK MÜZİK TARİHİNE GİRİŞ 133