Page 132 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

10. ÜNİTE

B. Dinî Türk Halk Müziği
Türk halk müziğinin dinî içerikli türüne dinî Türk halk müziği denir. Dinî halk müziği, geleneksel sanat mü-
ziğinin etkisinde geliştiği için bu türdeki eserlerde genellikle geniş ses aralıkları kullanılmış ve makam özellikleri
gözetilmiştir. Günümüzde de varlığını sürdüren en yaygın dinî Türk halk müziği biçimleri tekke müziği (Alevi ve
Bektaşi müzikleri) biçimleridir (Tablo 21).

Tablo 21: Dinî Türk Halk Müziği Biçimleri

Tekke Müziği İlahi, savt, nefes, gülbang, semah

Tekke müziği biçimlerinden bazıları şunlardır:
İlahi: Allah’ı övüp ona dua etmek için yazılan şiirlerin yalın ezgilerle okunması suretiyle oluşan eserlerdir. Bazı
topluluklarda farklı isimler alan ilahiler, başlı başına bir biçim hâline gelmiştir.
Savt: Bazı tekkelerde seslendirilen saba makamındaki ilahilerdir.
Nefes: İlahinin Bektaşi geleneğindeki genel adıdır. Bektaşilerin ilke ve inanışlarını içeren tasavvufi sözlerden
oluşur. İcrasında “Bektaşi raksı” ya da “Bektaşi devrirevanı” usullerinden birinin kullanılması, bu biçimin en belirgin
özelliğidir.
Gülbang: Bektaşi tekkelerinde seslendirilen ve sözleri dua niteliği taşıyan savtlardır.
Semah: Alevî Bektaşi geleneğinin “ayin-i cem” isimli törenlerinde kullanılan ve ağırlama, yeldirme, şahlanma
olmak üzere üç aşamadan oluşan sözlü bir biçimdir. Bu törenlerde “semah” dönülmesinden dolayı törenin eşlik
müziği de aynı isimle anılmıştır. Semahların sözleri saz şairinin ya da bir Alevi büyüğünün adının geçtiği şah beyit
ile sona ermektedir. Semah icrasında yalnızca bağlama kullanılmaktadır (Görsel 144).

Görsel 145: Semah tamamlanınca dualarını alan semahçılar

C. Dünyevi Türk Sanat Müziği

Osmanlı Devleti’nden itibaren gelişen dünyevi Türk sanat müziğinde sözlü ya da sözsüz Türk müziğine has pek
çok müzik biçimi kullanılmıştır (Tablo 22). Dünyevi Türk sanat müziğinin günümüzde kullanılan başlıca çalgıları;
kanun, ut, tambur, ney, klasik kemençe, keman, tef ve kudümdür.
Tablo 22: Dünyevi Türk Sanat Müziği Biçimleri

Kâr, kârçe, kâr-ı natık, ağır semai, beste, nakış beste, yürük semai, semai
Sözlü Biçimler
şarkı, gazel, nakış ağır semai, nakış yürük semai, köçekçe, tavşanca

Sözsüz Biçimler Taksim, peşrev, methal, saz semaisi, longa, sirto, ara nağme

TÜRK MÜZİK TARİHİNE GİRİŞ 131