Page 72 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

5. ÜNİTE

5.5. Klasik Dönem’de Kullanılan Formlar

5.5.1. Klasik Dönem’de Kullanılan Formlar ve Yapıları

İhtişamlı barok üslubunun yerini daha sade bir anlatımın alması, Klasik Dönem’de yeni müzik formlarının oluş-
masına ve var olan formların yenilenmesine zemin hazırlamıştır. Klasik Dönem’de en çok eser bestelenen formlar;
sonat, senfoni, konçertant senfoni, konçerto ve konçerto grossodur.
Sonat: Barok Dönem’de ortaya çıkan bir müzik formu olan sonat, Klasik Dönem’in en gözde formlarından bi-
ridir. Barok sonatının yapısıyla Klasik Dönem’de Haydn ve Mozart gibi ustaların elinde günümüzdeki şeklini alan
sonat yapısı birbirinden farklıdır. Klasik Dönem sonatı; serim, gelişme ve yeniden serim olmak üzere üç bölümden
oluşmuştur (Tablo 10).

Tablo 10: Sonat Formunun Bölümleri

Bu bölüm, çoğunlukla yoğun bir içeriğe ve dokuya sahip olan
sıkı organize edilmiş bir bölümdür. Detaylı ve dramatik bir ya-
1. Bölüm (Serim)
pıdadır. Açılış kısmı sıkı bir tempo ile karakteristik bir tema ve
doku içerir.
Bu bölüm, genellikle yavaş tempodadır. Lirik ve duygusal bir
2. Bölüm (Gelişme)
anlatıma sahiptir.
Bu bölüm, genellikle hızlı karakterdedir ve ilk bölümün detaylı
bir işlenişle yansıtılmasından ibarettir. İki alt kısımdan oluşur
3. Bölüm (Yeniden Serim) ve bu kısımların içinde üç geniş cümle ya da periyot bulunur.
Bölümün birleşik durumda olan 2 ve 3. cümleleri, yoğunlukla
tonik veya dominant tonda bir kadans içerir.

Senfoni: Eski Yunancada “birlikte tınlayan, uyumlu, sesteşlik” anlamlarına gelen senfoni terimi, Avrupa’da 17.
yüzyıldan bu yana yaygın olarak kullanılmaktadır. Klasik Dönem öncesi bazı yapıtlara senfoni adı verildiyse de ilk
gerçek senfoniler Klasik Dönem’de ortaya çıkmıştır. Barok Dönem’de senfoni; koral eserlerin başında veya arala-
rında çalınan, sadece orkestra için yazılmış parçaları tanımlamak için kullanılmıştır ve üç bölümlüdür. Klasik Dö-
nem’de orkestra için sonat hâlini alan klasik senfoni, müzik kuramcıları tarafından “sonat biçiminde yazılmış dört
bölümden oluşan eser” olarak tanımlanmıştır.
Klasik senfoni; allegro, andante, menüet ve allegro bölümlerinden oluşmaktadır. Fakat bu formun klasik ustaları
olarak kabul gören Haydn ve Mozart’ın bestelediği bazı senfoniler bile bu kalıba uymamaktadır.
Konçertant Senfoni: Dönemin sık kullanılan formlarından konçertant senfoni, Klasik Dönem’in ikinci yarısında
senfonik yapıta iki ya da üç solo çalgı ilave edilmesiyle geliştirilmiş bir biçimdir. Konçerto grosso ve senfoni form-
larının bileşimi olarak da düşünülebilir.
Konçerto: Barok Dönem’de ortaya çıkan konçerto formunun klasik biçimi, 17. yüzyıl sonlarında kesinlik ka-
zanmıştır. Piyano ve keman en çok konçerto yazılan çalgılar olmuştur. Klasik Dönem konçertoları tüm çalgıların
birlikte çaldığı bir bölüm ile başlamaktadır. Birinci bölüm; sergi, gelişme, serginin tekrarı ve kısa bir codanın (koda)
sıralanmasıyla oluşurken ikinci bölüm, genelde lied formunda ve ağır tempoludur. Üçüncü bölüm ise hızlı tempo-
lu ve rondo formundadır. Orkestra temayı çalmadan önce eserin sonunda solistin kadansı yer almaktadır.

ARAŞTIRALIM PAYLAŞALIM

• Sonat, senfoni, konçerto, konçertant senfoni formlarıyla bestenmiş Klasik Dönem eserleri araştırınız.
• Bulduğunuz eserleri, form özelliklerini dikkate alarak dinleyiniz.
• Eserlerden edindiğiniz izlenimleri arkadaşlarınızla paylaşınız.

KLASİK DÖNEM MÜZİĞİ 71