Page 20 - Gitar9_2021_kitap.indb

19. yüzyılın son yarısında, dünyada ulusal akımların da etkisiyle yeni müzik tür-
leri doğmaya başlamıştır. Bu müzik türlerinden biri de caz müziğidir. 20. yüz-
yıl başlarında bakır üflemeli çalgılar, klarnet, piyano ve kontrbas gibi çalgılar-
dan oluşan caz topluluklarına gitarla eşlik yapabilmek neredeyse imkânsızdı.
Çünkü sözü geçen çalgıların arasında gitar, volüm gücü en zayıf enstrümandı
ve topluluktaki diğer enstrümanlar arasında sesi pek duyulmuyordu. Gelişen
elektronik teknolojisiyle birlikte bazı çalgıların seslerini elektromanyetik cihaz-
larla yükseltme denemeleri 1930’larda sonuç vermiş ve ilk elektro gitarlar bu
yıllarda ABD’de üretilmeye başlanmıştır.

Elektro gitarlar (Görsel 1.21), içi dolu (masif) bir ağaç gövde üzerine yerleştirilen
elektromanyetik alıcıların, tellerin titreşimlerini elektrik sinyallerine dönüştürüp
hoparlöre ses olarak iletmesiyle çalışır. Bu gitarlar akustik olarak dışarıya ses
vermez; ses almak için harici amplifikatöre ihtiyaç duyulur. Zamanla, gelişen
teknolojiyle birlikte farklı müzik türlerinde istenen tınıları gitardan elde etmek
için çalışmalar yapılmış ve yarı akustik-yarı elektro gitarlar ortaya çıkmıştır. Kla-
sik gitarın naylon tel tınısını isteyen gitaristler için klasik gitara elektromanyetik-
ler yerleştirilmiş ve elektro klasik gitar doğmuştur (Görsel 1.18). Çelik tel tınısı
elde etmek isteyenler için gitara çelik tel gerilmiş ve buna bağlı olarak yapı-
sal değişiklikler gerçekleştirilerek çelik telli akustik gitarlar ortaya çıkarılmıştır
(Görsel 1.19). Çelik telin tınısını herhangi bir elektronik destek almadan akustik
olarak elde etmek için, çelik telli gitarın tel sayısı çiftlenerek 12 telli akustik gi-
tarlar üretilmiştir (Görsel 1.20). Caz müziğinde kullanılmak üzere elektro gitar-
lardan daha yumuşak tını sağlayan caz kasa elektro gitarlar yapılmıştır (Görsel
1.22). Kontrbasın her yere taşınamaması, bütün konser salonlarında buluna-
maması, volüm gücünün daha fazla yükseltilmesi ihtiyacı nedeniyle bas gitar-
lar üretilmeye başlanmıştır (Görsel 1.23). Bu gitarlar 1950 sonrasında dünyada
Görsel 1.24: Narciso Yepes yaygınlaşarak popüler müzik kültürüne ait tüm türlerde kullanılmıştır.
(Narsiso Yepes) (1927-1997)
Tarafından Geliştirilen 10 Telli Günümüzde klasik gitar ile ilgili bazı yapısal denemeler devam etmekte ve ge-
Klasik Gitar çen süre içinde bu çalgıların kendine özgü çalma teknikleri, yorumcuları, eğitim
programları ve repertuvarları oluşmaktadır.
Narciso Yepes (Görsel 1.24), gitar için yazılmamış birçok eseri gitara aktarmak
istemiş, ancak 6 telli klasik gitarın bunu engellediğini düşünmüştür.
Düşüncelerini İspanyol çalgı yapımcısı Jose Ramirez’e (Hoze Ramirez) anlat-
mış ve Ramirez ona “bartolex” adını verdiği 10 telli bir gitar yapmıştır. İlk altı
telinin klasik gitar ile aynı akortlandığı bu çalgının son dört teli istenen seslere
akort edilmekte; böylece kullanmak için daha geniş bir ses alanı elde edilebil-
mektedir. 10 telli gitarın yanı sıra 7, 8 ve 11 telli gitarlar da bulunmaktadır.

Klasik gitar, birçok çalgı gibi bir oktavı 12 eşit parçaya bölen “tampere sistem”e
sahip bir çalgıdır. Tampere sistemin sahip olmadığı daha küçük aralıklar vardır
ve bunlara ”koma” ya da “mikroton” denmektedir. Türk müziğinin de içinde bu-
lunduğu özellikle Doğu müziklerinde kullanılan makam ve diziler, içinde birçok
mikroton barındırmakta ve bunların tampere sisteme sahip bir çalgıyla otan-
tik olarak seslendirilmesi mümkün olamamaktadır. Bu müzikleri icra edebilmek
Görsel 1.25: Tolgahan amacıyla müzisyenler ya perdeleri tamamen kaldırarak “perdesiz gitar”ı ya da
Çoğulu, Ayarlanabilir yeni perdeler ekleyerek 12 eşit tamperemanın yarım seslerinden daha küçük
Mikrotonal Gitar perdelere sahip “mikrotonal gitar”ı kullanmışlardır.

İlk mikrotonal gitar örneği 1826 yılında General Thompson (Cenırıl Tampsın)
tarafından “Enharmonic Guitar” (Enarmonik Gitar) olarak tasarlanmış, zaman
içerisinde Rene Lacote (Röne Lakot), Alois Haba (Alois Haba), Julian Carril-
lo (Hulyen Cariyyo), Lou Harrison (Lu Herissın), Harry Partch (Heriy Parç) gibi
birçok besteci/kuramcı ve icracı mikrotonal gitar alanında çalışmalar ortaya
koymuşlardır. Son olarak Tolgahan Çoğulu (Görsel 1.25), bu çalgı ile ilgilene-
rek 2009’da “ayarlanabilir mikrotonal gitar”ı geliştirmiştir. Ayarlanabilir mikro-

Gitar Çalmayı Öğrenmeye Giriş 18