Page 14 - Çalgı Eğitimi Kontrbas 9

1.1. KONTRBASIN TARİHÇESİ, TEKNİK YAPISI VE BAKIMI

HAZIRLIK ÇALIŞMASI

• Kontrbas çalgısı hakkında bildiklerinizi anlatınız.

KONTRBAS NEDİR?

Kontrbas, yaylı çalgılar ailesinin en kalın sesli ve büyük çalgısıdır. Fransızca ‘‘contrebasse’’, Almanca
‘‘Kontrabass’’, İtalyanca ‘‘contrbasso’’, İspanyolca ‘‘contrabajo’’, İngilizce ise ‘‘double bass’’ isimlerini
almıştır. Türkçede bazı kaynaklarda ismi ‘‘kontrabas’’ olarak yazılmış olsa da dilimize Fransızca söyle-
nişiyle girmiş ve TDK’nin kabul ettiği yazım şekli “kontrbas’’ olmuştur. Kontrbasın; yaylılar bölü-
münün bir üyesi olarak senfoni orkestralarında ve yaylı topluluklarında değişmez bir yeri, kalın ve
tok sesi ile ritmin ve armoninin temelini oluşturmak gibi çok önemli bir görevi vardır (Görsel1.1).
Kontrbas, orkestradaki çalgısal dokuya derinlik ve zenginlik katar.

Kontrbas, üç oktava yakın ses alanına sahip, aktarımlı (transpoze) bir çalgıdır. Kontrbasın sesi,
yazılı notadan bir oktav aşağıda duyulur. Bu enstrüman için yazılan partiler, çıkarılan gerçek sesin
bir oktav üstünden olmak koşuluyla fa anahtarıyla yazılır. Çok düşük frekanslardaki seslere akort
edilmesinden ötürü büyük boyutuna rağmen düşük bir ses çıkışı verir.

Görsel 1.1: Senfoni orkestrası (İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası)

Orkestralarda ve teknik çalışmalarda E, A, D, G (mi, la, re, sol)
akort düzeni ile kullanılan enstrüman, solo performanslarda
telleri değiştirilerek birer tam ses tiz olan F#, B, E, A (fa diyez, si, mi,
la) akort düzeni ile çalınır. Kontrbas büyük boyutlu bir enstrüman
olduğu için ayakta veya yüksek bir tabureye oturularak çalınır.
Daha iyi bir ses çıkışı ve ton elde etmek için solo performanslarda
ayakta çalınması tercih edilir. Uzun orkestra performanslarında
ise çoğunlukla oturularak çalınır. Kontrbas eğitimine ayakta
çalınarak başlanması tercih edilir. Görsel 1.2: Pizzicato tekniği

Kontrbas, yayla çalınmasının dışında “pizzicato” (pitsikato) tekniği denilen tellerin parmakla çekile-
rek çalma tekniğine de oldukça müsait bir çalgıdır (Görsel 1.2). Kontrbasın uzun ve kalın telleri
pizzicato çalındığında oluşan titreşimler, öteki çalgılardan daha fazladır. Bu özelliğiyle kontrbas,

12