Page 18 - ÇALGI EĞİTİMİ KONTRBAS 9

Günümüzde var olan iki temel yaklaşımda, kontrbasın dış görünüşünün bir kemana ya da bir
viola da gambaya benzediği tasarımlar vardır. Tasarımlardaki fark, daha çok sırt ve omuz kısımları-
nın şekilleriyle ortaya çıkar. Sırt kısmı (arka kapağı) yuvarlatılmış (bombeli) olanlar keman; düz ve
köşeli olanlar ise viol ailesiyle benzerlikler taşır. Omuzlar ise genellikle aşağıya doğru eğimli yani
düşüktür. Bunun nedeni, çalan kişinin yüksek pozisyonlara ulaşmasını kolaylaştırmaktır. Kontrbas
bu özelliğiyle viol ailesine benzer. Nadir olarak kullanılmakla beraber omuzları keman gibi eğimsiz,
daha dik olarak tasarlanan kontrbaslar da vardır. Çalgı, tuşunda perde olmaması ve beş veya altı
telli değil, yaygın olarak dört telli kullanımıyla viol ailesinden ayrılarak keman ailesine benzer. Öte
yandan bu teller, keman ailesinde olduğu gibi 5’li değil viola da gambada olduğu gibi 4’lü aralıkla
akort edilir. Akort yapmak için kullanılan kulaklarda keman ailesi enstrümanlarından farklı olarak

metalden üretilen bir dişli sistem kullanılır
(Görsel 1.6). Kulak yerine vidalanan metal
vidalar, çalgının akort mekanizmasını
oluşturur. Bu akort mekanizması sayesinde
çalgıya ayrıca eklenmiş fiksler olmadan hassas
akort yapılması mümkün hâle gelmektedir.
Kontrbasın tabanında viyolonsele benzer
şekilde ama viyolonselde bulunandan
daha kısa bir pik bulunur. Ucu sivri veya
kauçuk olan bu metal çubuk, kontrbasın
zemine dayanmasını ve kaymamasını sağlar.
Aynıayan-
A ynıa
Görsel 1.6: Akort burgusu
Aynı zamanda pikin bir vidayla kontrol edilerek uzatılıp
kısaltılabilmesi sayesinde çalgının boyu, çalan kişiye göre
ayarlanabilmektedir. Çalgının iç kısmında yer alan ve
görünmeyen iki önemli aksam, can direği ve bas balkondur.
Can direği, köprüye yakın ve içeride dik bir şekilde yerleştirilmiş
tahtadan bir çubuktur. Köprü aracılığıyla tellerden gelen
titreşimin, çalgının içine taşınıp sese dönüşmesini sağlar. Bas
balkon ise üst kapağa monte edilen ve bas seslerini dengeleyen
parçadır.

Kontrbas, diğer yaylı sazlarda olduğu gibi kullanan kişinin
fiziksel özelliklerine veya çalma tercihlerine bağlı olarak birçok
değişik boyutta tasarlanabilen bir enstrümandır. En çok
kullanılan boyut oranı, 3/4’tür. Bunun dışında 4/4, 2/4, 1/8, 1/16
gibi birçok oranda kontrbas üretilebilmektedir. Bu boyutların
belirlenmesindeki ölçüt, kontrbasın gövde hacmi ama daha
önemlisi baş eşik ve köprü arasında kalan tel boyudur. Tel boyu
uzadıkça pozisyon aralıkları da büyür. Bu durum, çalgıyı kullanan
kişinin el büyüklüğüyle doğrudan ilişkilidir. Dolayısıyla küçük
yaşta (5-12 yaş arası) kontrbas çalmaya başlayacak öğrenciler
2/4, 1/8 ve hatta 1/16 boyutunda kontrbasları tercih ederler.
Kontrbasın arka gövdesi (Görsel 1.7), sap ve iskeleti için akçaağaç, Görsel 1.7: Arka kapak

16