Page 22 - ÇALGI EĞİTİMİ UT 9

1. ÜNİTE

TEKNE BÖLÜMÜNÜN OLUŞMASINI SAĞLAYAN ELEMANLAR

• DİLİMLER (Yapraklar – Çemberler)

Udun armuda benzeyen sırt tarafı, çok sayıda dilimin yan yana
yapıştırılmasıyla yapılır. Dilimlerin arasında fileto adı verilen
ince şeritler vardır. Ut yapımında, kalıp üzerine önce orta dilim
konur ve sırayla yanlara devam edilir. Bu sebeple dilimler tek
sayıda olur. 19 ile 25 dilim arası normaldir. Daha fazla, 35-45 Görsel 1.11: Dilimler (yapraklar-çem-
berler)
dilimli tekneler de yapılmıştır. Dilim sayısı az ise tekne kesiti
köşeli olur. Çoğaldıkça kesit giderek daireye yaklaşır. Dilim-
lerin yan yana geldiği yere iç taraftan kağıt şeritler yapıştırılır
(Görsel 1.11).

• FİLETOLAR

Dilimlerin arasına konan şerit şeklindeki ahşap parçalardır.
Kafes kenarına konan filetolar göğüs damarlarının bağlantı-
Görsel 1.10
sını sağlar. Birbirine özenle alıştırılmış dilimlerin kusursuzca Görsel 1.12: Filetolar
yapışmasını sağlar. Aynı şekilde, kapağın tekneye oturduğu
kısımlar boyunca 4-5 mm genişliğinde açılan yuvaya da fileto-
lar yerleştirilir (Görsel 1.12).

• TAKOZLAR

Teknenin dilimleri kalıp üzerinde birleştirilirken kalıbın uç ve
arka tarafına birer takoz konur ve dilimler bu takozlar üzerin-
de uçlarından birbirine bağlanır. Sap tarafındaki takoz içinde Görsel 1.13: Takozlar
bırakılan yuvaya sapın ucundan bir kısım, kırlangıç geçme ile
oturtulup yapıştırılır. Göğüs tahtasının tekneye sağlamca ya-
pışmasını sağlar (Görsel 1.13).

• AYNA ve BİLEZİK

Takozlar üzerine yapışan dilimlerin bitim noktasında, arka ta-
rafa, dilimlerin üzerini kapatan ayna adı verilen parça yapış-
tırılmıştır. Hem dilimlerin birleşme hatalarını kapatır hem de Görsel 1.14: a) Ayna Görsel 1.14: b) Bilezik
dilimlerin ve filetoların birleşimini sağlamlaştırır (Görsel 1.14 a).
Dilimlerin sap ile birleştiği kısmı ince bir ağaç parçası kapatır.
Adı bileziktir (Görsel 1.14 b).

• SAP

Kanun, arp gibi bazı sazlarda her telden bir ses elde edilir. Tel
sayıları fazladır. Yaylı sazlarda ve mızraplıların çoğunda tel sa-
yısı azdır. Saplarındaki belirli noktalara basarak yani titreşen
tel boyu uzatılıp kısaltılarak bir telden pek çok ses çıkartılabilir. Görsel 1.15: Sap
Bunlardan bir kısmı bağlama, tambur gibi uzun saplıdır. Ut kısa
saplı olanlardandır. Ses perdelerinin parmak numaralarına
göre basılarak bulunduğu bölgedir. (Görsel 1.15)

20 21