Page 33 - ÇALGI EĞİTİMİ UT 9

UDU TANIMA

8. ETKİNLİK Aşağıdaki klavye şemasındaki tel ve perde yerlerine uygun nota isimlerini yazınız.

......
......
......
......
......

......

1.5. Udun Akort Edilmesi

1.5.1. Udun Akort Edilmesinin Önemi

Akordun önemi: Telli sazlarda icranın düzgün olabilmesinin ilk şartı bütün tellerin düzeninin (akordunun) tam ol-
masıdır. Ut çalan bir müzisyen, eline aldığı udun akordunu burguları kullanarak kontrol eder (Görsel 1.41). Bozuksa
düzeltir, kusursuz olmasını ister, icra sırasında da yine birinci endişesi udun daima akortlu kalabilmesidir. Akort
yöntemi, akort cihazını kullanarak veya geleneksel biçimde kulak duyumuna dayalı olarak uygulanır. Utta kullanılan
standart akort türü; en alttan başlayarak sırasıyla sol, re, la, mi, si, fa şeklindedir.
Utta kullanılan farklı akort türleri:

1. Geleneksel beş telli utta (inceden kalına): sol-re-la-mi-re;
2. Çağdaş altı telli utta (aynı sırayla): sol-re-la-mi-re-la (Targan bu kalın la’yı
çalacağı parçaya göre bazen kalın sol olarak kullanmıştır);
3. Cinuçen Tanrıkorur’un akort sisteminde sol-re-la-mi-si-en kalın mi.
Görsel 1.41: Akort ayarı bölümü

Belli incelik-kalınlık farklılığındaki düzenli sesler müziğin malzemesidir. İcracı istediği incelikteki sesleri çıkararak
müzik yapar. Bir telin verdiği sesin incelik-kalınlığı şunlara bağlıdır:

1. Telin malzemesi (ipek, bağırsak, plastik, metal veya karışım).
2. Telin ince veya kalın oluşu (çapının büyüklüğü).
3. Telin gerginliği.
4. Telin titreşen kısmının boyu.

Aynı malzemeden yapılmış kalın telin kalın, ince telin de ince ses verdiğini utta duyabilirsiniz. Çalıştaki tutuşa göre
teller alttan üste, inceden kalına doğru sıralanmıştır. Sesleri de aynı sıraya uygundur (İkinci tel daha kalın gövdeli
olmasına rağmen üçüncüden daha ince ses verir. Bu durum, malzeme farklılığının sonucudur).
1. ve 2. maddedeki tellerin malzeme ve incelikleri, çalınacak utta seçilip hazırlanmış durumdadır. Titreşen kısmın
boyunu incelemeyi daha sonraya bırakarak 3. maddedeki telin gerginliğinin sese etkisini bu konuda inceleyeceğiz.

30 31