Page 208 - TİYATRO TARİHİ 9

3 HAZIRLIK ÇALIŞMASI

Toplumumuzda kullanılan “baş sağlığı dilemek” ifadesi size neler çağrıştırmaktadır?

11.1. İSLAM KÜLTÜRÜNDE TİYATRO FORMLARI

İslam kültürünün görüldüğü ülkelerdeki geleneksel tiyatro formları, diğer ülkelerde olduğu gibi o ülkelerin uzak
geçmişinden gelmektedir. Bu geleneksel formlar, içinde yer aldıkları toplumların inançları, tarihî ve toplumsal
yaşamı tarafından şekillenmiştir. İslam kültüründeki en temel dramatik ve tiyatral form taziyedir. Hz. Hasan ve
Hz. Hüseyin ile beraberindeki Müslümanların Kerbela’da Yezid’in orduları tarafından şehit edilişleri Müslüman
toplumlarda büyük bir iz bırakmıştır. Bu olayları anma merasimleri dramatik ve tiyatral özellikler göstermiştir.

İslam Ülkelerindeki Geleneksel Tiyatro Formları

Hikâye Anlatıcılığı Gölge Oyunları Kukla Taziye Dramı

11.1.1. Hikâye Anlatıcılığı

Hikaye anlatıcılığı dünyadaki tüm kültürlerde bulunan bir formdur. Bütün kültürlerde dramatik ve tiyatral
formlardan önce görülür. Hikâye anlatıcılığı, diğer kültürlerde olduğu gibi İslamiyet’in benimsendiği neredeyse
bütün ülkelerde de gelişme imkânı bulmuştur. Büyük ölçüde sözlü kültür ürünlerinin anlatım malzemesi olarak
kullanıldığı bu seyirlik türde hikâye anlatıcısının ihtiyaç duyduğunda taklide giren canlandırmalar yaptığı
bilinmektedir.

Hikâye anlatıcılığında anlatı daha çok ön plandadır. Zaman zaman bire bir role girilen taklit anları hikaye an-
latıcısının ustalığını göstermektedir. Ülkemizde gelişen meddah geleneği de bir hikâye anlatıcılığı formudur.
11.1.2. Gölge Oyunları

Gölge oyununun geçmişi İslamiyetin çok öncesine dayanmaktadır. Kaynağı Uzak Doğu’dur. Daha sonra İslam
kültürünün yayıldığı Hindistan, Endonezya, İran, Mısır ve ülkemizde gölge oyunu türüne giren tiyatral formlar
benimsenmiştir. Bunun nedeni sanatçıların canlandırma yerine iki boyutlu, saydam figürlerle gösterim yapma-
larıdır.

Gölge oyunu figürleri, gerçeğe benzerlik ve simgesellikten uzak tasarlanmış; göstermeci bir üslupla canlandı-
rılmıştır. Yarı saydam özellikte bir perdenin arkasına ışık tutularak hayal sahnesi elde edilmiştir. Gölge oyunu
tasvirleri, iki boyutlu olarak kesilmiş figürlerin arkasına çubuk sopalar tutturularak oluşturulmuştur (Görsel
11.1). Canlı oyuncunun seyirci karşısında yaptığı dramatizasyon, gölge oyunlarında bu iki boyutlu tasvirlerle
gerçekleştirilir.

š Görsel 11.1: Gölge oyunu

206
11. ÜNİTE