Page 219 - TİYATRO TARİHİ 9

12.1.2. Nijerya’daki Tiyatro Formları

Nijerya’nın Yoruba kenti, tiyatronun bu ülkede gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. Yoruba, birçok sanatsal
performansa ve festivale ev sahipliği yapmıştır. Bilinen Yoruba festivallerinden en önemlisi Egungen’dir. Bu
festival, her yıl ekim döneminin başında gerçekleştirilmekte ve yıl boyunca sürmektedir. Bir tür ritüel havasında
gerçekleşen Yoruba festivalleri, Nijerya tiyatrosunu besleyen bir kaynak olmuştur.

= BİLGİ KUTUSU
Nijerya, Afrika’nın nüfus yoğunluğu en yüksek ve en kalabalık ülkesi konumundadır. Avrupalıların
gelişinden önce burada birçok krallık hüküm sürmüştür. Krallıkların merkez olarak kabul ettiği yer ise
Yoruba’dır.

Nijerya tiyatrosunun gelişimine katkı sağlayan bir diğer unsur da hikâye anlatıcılığıdır. Bu geleneksel tiyatro
formuna müzisyenler de eşlik etmektedir. Ayrıca dans tiyatrosu ve kukla da Nijerya’daki geleneksel tiyatro
formları arasındadır.
Sömürgecilik faaliyetleri sonucunda Nijerya tiyatrosu, XIX. yüzyılın sonunda
İngiliz tiyatrosunun etkisine girmiştir. Hristiyan kiliseler, İncil öykülerini tiyatro
hâline getirmiş ve oynamıştır. Alarjinyo’daki yerel tiyatro gelenekleriyle
sömürge geleneklerinin bileşimi neticesinde Nijerya’da Yoruba Operası ortaya
çıkmıştır.

Yoruba Operası, Yoruba Gezgin Tiyatrosu olarak da bilinir. Yoruba kaynakları-
nın uyarlanabilen bir formu mevcuttur. Geleneksel müzik, dans ya da modern
müzikler iç içe kullanılabilir. Mekânlar hızlıca hazırlanabilir. Kostümler renklidir.
Oyunlarda bazen İngilizce kelimeler bulunmasına rağmen çoğunlukla Yoruba
dili kullanılır ve replikler genellikle ezgili konuşma (reçitatif) şeklinde seslen-
dirilir. Diyalogların çoğunluğu doğaçlamadır. Bu doğaçlama diyalog yapısına
çeşitli çalgı aletleri de eşlik etmektedir. Oyuncular izleyici ile daima etkileşim
içerisindedir.

Nijerya’nın en ünlü oyun yazarı, Wole Soyinka’dır. 1986 yılında Nobel Edebiyat
Ödülü almıştır. Oyunlarında Yoruba gelenekleri, maskeler ve sembolizmden š Görsel 12.4
yararlanmıştır. Yoruba geleneğinin zenginlik ve gösterişten uzak olduğunu Wole Soyinka’nın The Beatification
oyunlarında göstermeye gayret etmiştir. Ayrıca halkın sorumluluklarının of Area Boy (Sokak Çocuğunun
neler olduğunu da oyunlarında hatırlatmıştır. Oyunlarındaki söylemler, bir Kutsanması) oyunundan bir kesit
propaganda niteliğinde değildir. İletmek istediği mesaj ve eylem, bütünlük içe-
risinde algılanmaya müsait olarak kurgulanmıştır (Görsel 12.4).

12.1.3. Gana’daki Tiyatro Formları

Diğer Afrika ülkeleri gibi Gana da başta dans olmak üzere drama, hikâye anlatıcılığı gibi zengin bir mirasa sahiptir.
Bu geleneksel formların tamamı müzik, dans, kostüm ve maskeleri birleştirir; toplum temellidir ve bireyselliğe
karşıdır. Bu formlardan en önemlisi konser partidir. Konser parti, Gana’daki ilk profesyonel tiyatrodur.

Gana tiyatrosunun iki önemli oyun yazarı Efua Sutherland (Efua Sathırlend) ve Ama Ata Aidoo’dur (Ama Ata
Aydu). Efua, oyunlarında özellikle hikâye anlatıcılığı üzerinde durmasından ötürü Gana’daki diğer yazarlardan
ayrılmaktadır. Ayrıca geleneksel performanslara yönelik araştırmaları özendiren çalışmalar yürütmüştür.

Ganalı diğer önemli yazar Ama Ata Aidoo, iki oyunuyla ön plana çıkmıştır. The Dilemma of a Ghost (Bir Hayaletin
Çelişkisi) oyunu, siyahi eşiyle Amerika’dan dönen bir adamın hayatını konu edinmektedir. Anowa oyunu ise
kölelik sorununu ele almıştır.

Gana’da tiyatroya devletin ve üniversitelerin önemli katkıları olmuştur. Ayrıca yerel ve ulusal festivaller, gittikçe
önem kazanarak yaygınlaşmıştır.

217
AFRİK A KÜL TÜRLERİNDE TİY A TR O
AFRİKA KÜLTÜRLERİNDE TİYATRO