Page 225 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

BIYOLOJI

KONU KSİLEMDE SU VE MİNERALLERİN TAŞINMASI
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

KSİLEMDE SU VE MİNERALLERİN TAŞINMASI
Ksilemde Madde Taşınmasının Genel Özellikleri
Topraktan alınarak ksileme ulaşan suyun ve suda çözünmüş minerallerin bitkinin üst kısımlarına taşınmasında kök basıncı,
kılcallık, terleme ve kohezyon kuvveti etkilidir.
• Ksilemde su ve mineraller kök basıncı ile yukarı doğru itilirken terleme ve kohezyon kuvveti ile yapraklara doğru çekilir.
• Suyun taşınması osmozla gerçekleşir.
• Minerallerin taşınması ise kolaylaştırılmış difüzyon ya da aktif taşıma ile gerçekleşir.

Kök Basıncı
• Terlemenin neredeyse hiç olmadığı zamanlarda, özellikle geceleri, kök hücreleri mineralleri ksileme doğru aktif taşıma
ile taşır. Bu sırada endodermde bulunan kaspari şeridi minerallerin geri dönmesini engeller.
• Ksilem de fazla minerallerden dolayı içindeki ozmotik basıncı artırır ve suyun ksileme doğru ilerlemesini sağlar. Fazla
iyon yoğunluğundan suyun ksilemde yukarı doğru itilmesini sağlayan basınca kök basıncı denir.
• Su, bu basınç sayesinde gövde içinde yukarılara doğru ilerler.
• Kök basıncı sadece canlı yapılarda gerçekleşir.
• Bitkinin yaşadığı ortam ne olursa olsun bulunduğu ortamdan su alabilmesi için kök ozmotik basıncı, toprak ozmotik
basıncından daha fazla olmalıdır. Ancak kök basıncı, tek başına suyun taşınması için yeterli değildir.
• Kök basıncı, bazı otsu bitkilerde ihtiyaçtan fazla olan suyun yaprak kenarlarındaki hidatotlardan gutasyon yolu ile
atılmasına neden olur. Bu, suyun gövde içinde yukarı doğru taşınmasında etkili bir durumdur.

Testere dişli aslanpençesi yaprağında gutasyon

Kılcallık
• Ksilem borularının çapının küçük olması içerisinde ilerleyen
su ile ksilem boruları arasındaki gerilimi artırır.
• Su moleküllerinin hidrojenleri ile ksilemin çeperleri birbirini
çeker.

• Ksilem çeperinin su moleküllerine uyguladığı çekim kuvve-
ti olan adhezyon suyun yükselmesinde etkilidir. Bu yüzden
ksilem borularının çapı ne kadar küçük olursa içindeki sıvı-
nın yükselmesi de o ölçüde kolay olur. Ancak kılcallık, suyun
yükselmesinde diğer faktörlere göre en az etkili olandır.
• Kılcallık canlı ve cansız yapılarda gerçekleşebilir.

Farklı çaptaki borularda kılcallıkla suyun yükselmesi
BİYOLOJİ - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 225