Page 226 - Konu Özetleri AYT Biyoloji

KSİLEMDE SU VE MİNERALLERİN TAŞINMASI

Terleme ve Kohezyon Gerilim Teorisi
• Bitkilerde ksilem öz suyunun yukarılara taşınmasını sağlayan en büyük etki terleme ve kohezyon gerilim teorisi ile
açıklanır.
• Fotosentez sırasında suyun kullanılması ve yapraklardaki stoma adı verilen gözeneklerden suyun gaz hâlinde atılmasıyla
bitkilerde su kaybı gerçekleşir. Stomada gerçekleşen bu olaya terleme (transpirasyon) denir.
• Terlemede su buharı, yapraktaki hava boşluklarından stomalar aracılığı ile daha kuru olan dış havaya geçer.
• Kaybedilen su buharının yerini, mezofil hücrelerini örten su filminden gaz durumuna geçen su damlacıkları doldurur. Su
filminin buharlaşması, hava ile su kesişme yüzeyinde yüzey gerilimini artırarak negatif basınç potansiyeli oluşturur.

• Yüzey gerilimindeki artış, komşu hücrelerden ve hava boşluklarından suyu çeker.
• Ksilemdeki su, kaybedilen su ile yer değiştirmek üzere komşu hücrelere ve hava boşluklarına çekilir. Bunun neticesin-
de su kökten yukarı doğru emilir.

• Aynı tür moleküllerin birbirine uyguladığı çekim kuvvetine kohezyon denir. Su molekülleri arasında hidrojen bağları
kurulur. Bu kuvvet, bitkinin en üst kısımlarına suyun sütun hâlinde çıkmasına katkı sağlar.
• Terleme kohezyon kuvveti canlı ve cansız yapılarda gerçekleşebilir.
• Suyun bitkinin üst kısımlarına kadar taşınmasına, farklı moleküller arasındaki çekim kuvveti olan adhezyon da etki eder. Su,
ksilem içerisinde birbirine kohezyon kuvveti ile bağlı iken ksilem çeperlerinin iç yüzeyine de adhezyon kuvveti ile tutunur.
• Terleme olayı, topraktan su ile minerallerin alınmasını ve taşınmasını sağlamasının yanı sıra boşaltımı da sağlayarak
su dengesini de korur.
• Yaprak yüzeyinin genişliği, stoma sayısı, iletim demetlerinin sayısı, emici tüy hücrelerinin sayısı terlemeyle doğru
orantılıdır.
• Stomaların yapraktaki konumları da terlemede etkilidir.

Bir ağaçta suyun taşınma mekanizması

226 MEBİ KONU ÖZETLERİ BİYOLOJİ - AYT