Page 210 - Konu Özetleri AYT Fizik

ATOMUN TARİHSEL GELİŞİMİ VE BOHR ATOM TEORİSİ

Thomson’ın e/m Deneyi (1897)
Thomson, katot tüpüne elektrik alan uyguladığında katot ışınlarının sapma yönünün yukarı, manyetik alan uyguladığında
ışınların sapma yönünün aşağı olduğunu ve her ikisini eşit uyguladığında ışınların sapmadığını tespit etmiştir. Elektrik ve
manyetik alanda ışınların sapmasını yükle tanımlamış, katot ışınlarının yüklü olduğunu yani elektronlardan oluştuğunu
bulmuştur. Deneydeki veriler ışığında elektronun yükünün kütlesine (e/m) oranını ölçmeyi başarmış ve çalışmaları ile 1906
yılında Nobel Fizik Ödülü’nü almıştır. Thomson’ın elektronla ilgili buluşları ve başarılı deney sonuçları daha sonra bilim
insanlarına örnek olmuştur. Robert Andrews Milikan (Rabırt Andrevs Milikan), Thomson’ın deney düzeneğine benzer bir
deney gerçekleştirmiştir.

- Thamson’un katot ışınlarının sapmasını incelemek için kurduğu deney düzeneği -

Milikan’ın Yağ Damlası Deneyi (1909)

Milikan, elektronun yükünü bulmuş,
Thomson’ın bulduğu e/m oranından
yararlanıp elektronun kütlesini he-
saplamayı başarmıştır.
Milikan yağ damlası deneyinde, kaba
X-ışınları gönderilmiş ve iki metal
elektrot arasına yüklü yağ damlacık-
ları püskürterek , yağ damlacıklarına
etki eden kütle çekim ve elektriksel
kuvvetlerin eşitliğinden yararlanarak
yağ damlacıklarının yükünü bulmuş-
tur.
Bu eşitlik, F = G ¡ q • E = m • g
e e
şeklindedir.
Bu eşitlikte yağ damlasının kütlesi (m),
yer çekim ivmesi (g) ve uygulanan
- Milikan’ın yağ damlası deneyi düzeneği - elektrik alanı (E) bilindiği için elektro-
nun yükünü (q ) hesaplamıştır.
e
Milikan, deneyi tekrarladığında yağ damlacıklarında oluşan elektron yükünün (q ) bugün bilinen yaklaşık değerinin
e
1,6.10 -19 sayısının katları olduğunu bulmuştur. Thomson’ın bulduğu e/m oranından faydalanıp eşitliği kullanarak elekt-
ronun kütlesini (m) hesaplamıştır.

210 MEBİ KONU ÖZETLERİ FİZİK - AYT