Page 149 - Konu Özetleri AYT Türk Dili ve Edebiyatı

GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU

KRİTİK BİLGİ

Pişekâr Karagöz oyunundaki Hacivat’ın karşılığı, Kavuklu
ise Karagöz’ün karşılığıdır.

OYUNUN BÖLÜMLERİ

Mukaddime (Giriş): Bu kısımda, oynanacak oyunun adı bildirilir.
Muhavere (Söyleşme): Yalnız Pişekâr ile Kavuklu arasında geçen
konuşmadır. Muhaverenin asıl oyun konusuyla herhangi bir bağlantısı yoktur.
Fasıl (Oyun): Asıl olayın konu edildiği bölümdür, burada işlenen konuya
göre oyuna isim verilir.
Bitiş: Oyunun son bölümüdür.

PÜF NOKTA

Kavuklu ile Pişekâr’ın birbirinin sözlerini ters anlamaları
bir gülmece oluşturur. Buna “arzbar” denir. Daha sonra
Kavuklu olağandışı bir olayı kendi başından geçmiş gibi
anlatır. Bu kısma “tekerleme” adı verilir.

MEDDAH
Meddah, hikâye anlatıcısı demektir.

Meddahlık hikâye ve taklit yapma sanatıdır. Perdesi, sahnesi, dekoru ve
şahısları tek sanatçıda toplanmıştır. Unsurları basit ve sadedir. Meddah
bir sandalyeye oturarak dinleyicilerine hikâyeler anlatır. Bu hikâyelerin bir
kısmı anonim eserlerdir, bazılarının yazarları bellidir. Karagöz ve orta oyu-
nunda görüleceği üzere hayat hadiseleri, masallar, destanlar, hikâye ve
efsaneler meddahın repertuvarına girer. Meddahın aksesuarını bir mendil
ile bir baston teşkil eder.
Meddah, hikâyesinin kahramanlarını kendi muhitlerinin dilleri ve şiveleri ile
konuşturan insandır. Meddahın hikâyenin sonunda “Bu kıssadır, bir mecmua
kenarında kaydolunmuş; biz de gördük, söyledik. Her ne kadar sürçülisan
ettikse affola!” biçiminde özür dilemesi, geleneğin kabul ettiği kalıp sözlerdir.

DİKKAT

Meddah, yöntemleri bakımından Karagöz ve orta
oyununa çok yakındır. Ancak Karagöz ve orta oyunu-
nun yalnızca bir güldürmece tiyatrosu olmasına karşın
meddah; hikâye dağarcığının çeşitliliği, farklı mizaçları
yansıtması bakımından onlardan ayrılır.

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 149