Page 57 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

RİBOZOM, ENDOPLAZMİK RETİKULUM, GOLGİ AYGITI, LİZOZOM, KOFUL

LİZOZOM
Alyuvarlar hariç bütün hayvansal hücrelerde ve sıvı ortamda yaşayan tek hücreli canlılarda (amip, paramesyum gibi)
bulunur. Yüksek yapılı bitki hücrelerinde lizozom organeli bulunmaz. Fakat içerisinde lizozoma göre daha az çeşitte ve
miktarda sindirim enzimi bulunduran kesecikler vardır. Mantar hücrelerinde de lizozom yoktur.

Yapısı
Hücre zarı • Tek katlı zarla çevrilidir.
Sitoplazma
• İçinde protein, karbonhidrat ve lipit gibi molekülleri parçalayan
hidrolitik sindirim enzimleri bulunur.
enzim
karışımı • Lizozom zarının iç yüzeyi, enzimlerin zarar vermesini engelleyen
Lizozom özel bir madde ile kaplıdır.
Zar bölümü
taşıma • Lizozom oluşumunda sırasıyla ribozom, endoplazmik retikulum
proteini ve Golgi aygıtı görev alır.
• Golgi aygıtına taşınan enzimlerin etrafı bir zarla çevrilerek paket-
lenir. Küçük keseler hâlindeki bu yapılara vezikül denir.
Lipit
tabakası • Veziküllerin bazıları hücre içinde kalır ve lizozom organeline dö-
nüşür.
Lizozom yapısı

Görevi
• Hücre içi sindirim yapar. (Sindirim için ortam pH değeri 5 olmalı.)
• Otofaji yapar. Bozulmuş ya da yıpranmış yaşlı organelleri
parçalayarak ortadan kaldırır. Enzim
Zar
• Savunma görevi yapan akyuvar hücreleri bakteri, virüs ve
bunların toksik maddelerini etkisiz hâle getirmede lizozom gö-
revi yapar.
Zar
• Otoliz olayını gerçekleştirir. Herhangi bir etki sonucu lizozom taşıma
içindeki enzimlerin sitoplazmaya dağılmasıyla hücrenin sindi- proteini
rilmesi olayına otoliz denir. Lizozom

NOT
İnsan embriyosunda el ve ayak parmakları arasındaki boşlukların oluşumu, yaşlanmış ve görevini yerine getiremeyen
hücrelerin ölümü ve kertenkelenin bir tehlikeyle karşılaştığında kuyruğunu bırakması otoliz olayıdır. Aşırı soğuk veya
sıcağa maruz kalan deri hücrelerinde yanıkların oluşmasının sebebi lizozomların parçalanmasıdır.

HATIRLAYALIM
Lizozomlardaki fonksiyon bozuklukları, bazı hastalıklara neden olur. Örneğin Tay-Sachs (Tay Saks) hastalığında sinir
hücrelerinin lizozomlarında lipitleri sindiren enzimler eksiktir. Zamanla sinir hücrelerinde biriken lipitler, hücrelerin fonk-
siyonlarının bozulmasına neden olur. Lizozom faaliyeti sonucu parçalanması gereken maddeler parçalanmadığından
zamanla lizozomlarda birikebilir. Bu maddeler yaşlılık pigmenti adı verilen pigmentlere dönüşür. Bu durum deride kah-
verengi lekelerin oluşmasına yol açar.

57
BİYOLOJİ - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 57