Page 53 - Konu Özetleri TYT Biyoloji

HÜCRE ZARI, HÜCRE DUVARI, SİTOPLAZMA, ÇEKİRDEK

ÇEKİRDEK
• Hücrenin yönetim ve kalıtım merkezidir.
• Çekirdeğin olup olmaması, çekirdek sayısı ve büyüklüğü hücrelerde farklılıklar gösterir. Örneğin, birçok hücrede çekir-
dek bir taneyken olgun alyuvar hücrelerinde çekirdek yoktur. Paramesyum, bazı mantar hücreleri, insanların karaciğer
ve çizgili kas hücreleri gibi hücrelerde ise birden fazla olabilir.
• Çekirdeğin büyüklüğü ile sitoplazma hacmi arasında da bir oran vardır. Genel olarak hayatsal faaliyetler hızlı ise çe-
kirdek oransal olarak daha büyüktür.

KRİTİK BİLGİ

Her zaman çekirdek bölünmesini sitoplazma bölünmesi takip eder mi? Hücre bölünürken çekirdek bölünüp sitoplazma
bölünmezse ne olur? Hücre bölünmesi sırasında çekirdek bölünür ancak sitoplazma bölünmez ise hücre çok çekirdekli olur.

Yapısı

Çekirdek dört kısımdan oluşur:
Çekirdek zarı
• Çekirdek zarı
Çekirdekçik
• Çekirdek sıvısı
Çekirdek plazması
Kromatin iplikleri • Çekirdekçik
Por • Kalıtım materyali (kromatin)

Çekirdek Zarı
• Endoplazmik retikulum tarafından oluşturulur. KRİTİK BİLGİ
• Çekirdek sıvısı ile sitoplazmayı birbirinden ayırır.
Çekirdek zarı üzerindeki porlar, hücre zarındaki porlar-
• Hücre zarı yapısında ve çift katlıdır.
dan daha büyüktür ve bu porlar mRNA, protein, DNA
• Dış zarı üzerinde ribozomlar vardır. üzerinden üretilen RNA’lar ve ATP gibi büyük molekülle-
• Hücre bölünürken kaybolur, sonra yeniden oluşur. rin sitoplazmaya geçmesini sağlar.
• Çekirdek zarı üzerinde sitoplazma ile madde alışverişini sağlayan, çekirdekçikte üretilen ribozomların büyük ve küçük
alt birimlerinin de geçebileceği büyüklükte açılıp kapanabilen porları vardır.
Çekirdekçik
• Büyüklüğü ve sayısı hücrenin bulunduğu dokuya ve işlevine göre değişir.
• Zarsızdır. Çekirdek zarı gibi hücre bölünürken kaybolur, sonra yeniden oluşur.
• DNA’dan gelen talimatlar doğrultusunda rRNA sentezlenir. Ribozomun ve rRNA’nın üretim yeridir.
• rRNA’lar sitoplazmadan gelen proteinler ile birleşerek ribozomların büyük ve küçük alt birimleri oluşturulur. Bu alt
birimler sitoplazmaya geçerek protein sentezleneceği zaman birleşerek ribozomları oluşturur.
Çekirdek Sıvısı
• Çekirdeğin içini dolduran, sitoplazmadan daha yoğun sıvıdır.
• İçeriğinde su, mineraller, ATP, protein, nükleotitler, DNA, RNA’lar ve diğer maddeler bulunur.
Kalıtım materyali (Kromatin)
DİKKAT
• Ökaryot hücrelerde çekirdekte DNA’nın özel proteinlere
sarılı hâline kromatin adı verilir. Sitoplazmadan daha yoğun olması çözünmüş maddeler
ve nükleik asitler bakımından daha zengin olmasındandır.
Görevi
Kalıtsal bilginin depolanıp, aktarılması, büyüme, onarım, hücre bölünmesinin kontrolüdür.

HATIRLAYALIM
Çekirdeği olmayan hücreler bölünemeyeceğinden uzun süre yaşayamaz ve ölür. Örneğin, insanın alyuvarları çekirde-
ğini kaybettikten sonra 120 gün kadar yaşarken çekirdeğe sahip sinir hücreleri yıllarca yaşayabilir.

53
BİYOLOJİ - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 53