Page 41 - Konu Özetleri TYT Tarih

İSLAMİYET’İN TÜRK DEVLET VE TOPLUM YAPISINA ETKİSİ

İlk Türk İslam devletlerinin egemenlik anlayışında, İslamiyet öncesi Türk devletlerinin idare geleneği devam etmiştir. Özel-
likle Kök Türkler ve Uygurlar zamanında büyük gelişme gösteren Türk kültür ve medeniyetinin Karahanlılardan itibaren
İslam kültür ve medeniyetiyle karşılaşıp kaynaşması Türk İslam medeniyetinin temellerinin atılmasını sağlamıştır. Buna
bağlı olarak yaşanan gelişmeler;

• İslamiyet’le birlikte hükümdarlık ünvanlarında da değişikliler görüldü. Karahanlılarda, “Hakan” yerine “Arslan Han”,
“Yabgu” yerine “Buğra Han”, “Şad” yerine ise “İlig Han” ünvanları kullanıldı.

• Sultan ünvanını kullanan ilk Türk hükümdarı Gazneli Sultan Mahmut olmuştur.
• İslamiyet’le birlikte gelen diğer değişiklikler arasında hükümdarlığın halife tarafından onaylanması (menşur alma),
halife adına hutbe okunması ve basılan paraların üzerinde halifelerin isminin olması yer alır.

• İlk Türk İslam devletlerinde hükümdarlar tıraz denilen üzerinde ad ve lakaplarının yazılı olduğu giysiler giyerlerdi.
• Hükümdarlar, resmi belgelerde tevki veya tuğra denilen özel mühürler kullanırlardı.
• Saray önünde hükümdar savaşa giderken veya törenlerde nevbet adı verilen müzik çalınırdı.
• Hükümdar sefere ya da bir yere giderken başına ipekten yapılmış bir şemsiye olan “çetr” tutulurdu.

Tıraz Menşur Cetr
• Türk İslam devletlerinde devlet işlerinin daha rahat yürütülmesi için divanlar oluşturulmuştur.
Divan-ı Âli: Karahanlılarda, vezir başkanlığında toplanan
bu divanda, devlet meseleleri ile ilgili kararlar alınırdı.
Divan-ı Tuğra: Karahanlılarda, devletin iç ve dış yazış-
maları ilgilenen bu divanın başkanı Tuğrai isimli görevliydi.
Divan-ı Vezaret: Gaznelilerde, vezir başkanlığında topla-
nan bu divan devlet ile ilgili genel meselelere ve mali işlere
bakardı.
Divan-ı Risalet: İç ve dış yazışmaların yürütüldüğü divan-
dır.
Divan-ı İstifa: Karahanlılarda ve Gaznelilerde mali işler-
den sorumlu olan divandır. Başkanı müstevfidir.
Divan-ı İşraf: Karahanlı ve Gaznelilerde, devletini gizli ha-
ber alma teşkilatı gibi çalışsa de, devlet içinde mali ve idari
işlerini denetlerdi. Başkanı Müşrif idi.
Divan-ı Arz: Karahanlı ve Gaznelilerde bu divan askerlik
işlerini yürütürdü. Başkanı emir-i arz adlı görevliydi.
TARİH - TYT-AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 41