Page 212 - Türkçeyi Etkili Kullananlar

W ilhelm Radloff
WILHELM RADLOFF

(1837-1918)

Hayatı ve Eserleri

Alman asıllı bir ailenin çocuğu olarak Berlin’de doğan Rus Türkolog Radloff (Radlof), üniversitede
lengüistik çalışmaya karar vermiştir. Orta Asya ve Sibirya’nın az tanınmış dillerini kendisine çalışma
sahası olarak belirlemiş; Türk, Moğol, Mançu ve Çin dillerini öğrendiği gibi İbrani, Arap ve Fars dilleri
derslerine de devam etmiştir. Hocasından aldığı tavsiye mektubuyla Doğu sefer heyetine katılmak üzere
tanınmış Şarkiyatçıların bulunduğu Petersburg’a (Pitırsbırk) gitmiştir. Heyetin yola çıkamaması üzerine
Sibirya’da 1859’dan 1871’e kadar 12 yıl kalmış; kışın öğretmenlik yapmış; yazları da dil, etnografya ve
tarih malzemesi toplamak üzere Sibirya ve Türkistan’da yaşayan Türk boyları arasında seyahat etmiştir.
Sayısı yüz elliyi bulan çalışmaları genel olarak derleme, sözlük, karşılaştırmalı gramer ve seyahatnameleri
olmak üzere dört grupta değerlendirilmiştir.

Türkçeye Katkıları

• Yaşamının altmış yılını Türkolojiye adayan Radloff, günümüzde hâlen aşılamayan ölümsüz eserler
bırakmıştır.
• Sadece Rusya’da Türklük biliminin gelişmesinde büyük rol oynamakla kalmayarak Avrupa’da da
bu alanda çalışmalar yapılmasını sağlamıştır. Türklük bilimine önemli eserler kazandıran Katanov
(Katanof), Melioranskiy (Miliyaranski), Malov (Malof), Samoyloviç (Samoylavik), Vladimirtsov
(Viladimirtsıf) ve Rudnev (Rudnif) gibi büyük Türkologların da yetişmesinde etkili olmuştur.

• Radloff’un Türkoloji sahasındaki esas hizmeti, Türkçenin devirlerine ait dil malzemesini
toplaması ve yayımlamasıdır. O, bu sahada Avrupa metotlarını kullanıp büyük bir gayret ve
çalışkanlık göstermiştir. Onun başarıları Türklüğü araştırma tarihinde “Radloff devri” olarak
da adlandırılabilir niteliktedir. Türkoloji, bir ilim olarak bugünkü ilerlemesini onun tarafından
toplanan zengin dil malzemesine borçludur.
• Sibirya ve Türkistan’dan, Kırım ve Karay Türklerinden yaptığı derlemeleri Proben (Pobın) adıyla
10 cilt hâlinde yayımlamıştır. Dil, etnografya ve folklor malzemelerini toplayıp yerli diyalekt ve
ağızları öğrenerek bilgilerini bu eserde aktarmıştır. Manas Destanı da bu derlemelerin içerisinde
yer almıştır.

• Türk lehçelerinin karşılaştırmalı gramerini yazmayı da düşünmüş, bu bağlamda Kuzey Türk
lehçelerinin fonetik özelliklerini kaleme almıştır.

• Türkçe karşılığı Türk Lehçelerinin Sözlük Denemesi olan sözlüğünü ilk başta gezilerinde işine
yarayacak küçük pratik bir sözlük olarak hazırlamışsa da sonrasında sözlüğün hacmi artmış ve
dört cilt hâlinde yayımlanmıştır. Sözlük Türk dilinin zenginliğini göstermesi, sözcüklerdeki ses
değişikliklerinin takip edilebilmesi ve günümüz Türkolojisine ışık tutması bakımından önemli
bir yere sahiptir. Bugüne değin Türk dil ve diyalektleri açısından bundan daha büyük bir sözlük
yazılmamıştır.
• Kutadgu Bilig ve Codex Cumanicus (Kodeks Kumanikus) gibi önemli eserlerin yanı sıra Göktürk
Yazıtları’nın çözümlenmesinde de büyük gayret göstermiştir.

210 Türkçeyi Etkili Kullananlar