Page 105 - SPOR ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ 11

İnsan organizmasında bir işin yapılabilmesi için gerekli olan enerji, besinlerle alınmış ve hüc- ENERJI SISTEMLERI VE EGZERSIZ
relerde depolanmış maddelerin potansiyel enerjilerinin kimyasal reaksiyonlar ile mekanik enerjiye İnsan organizmasının bütün fonksiyonları, kimyasal reaksiyonlarla enerji açığa çıkarılmasına
yani hareket (kinetik) enerjisine dönüşmesi ile sağlanır. İnsan hareketlerinin oluşması kimyasal ve bağlıdır. Kaslar kimyasal enerjiyi mekanik enerjiye çeviren ve hareketi sağlayan mekanizmalardır.
mekanik enerjilerle sağlanmaktadır. Örneğin bisiklet ile belirli bir yolu kat etmek bir iştir. Bisiklet spor- Kasların kasılması ve böylece hareketlerin (yürüme, koşma, atlama, zıplama, oturma, kalkma vb.)
cuları bu işi gerçekleştirmek için pedal çevirirler. Pedal çevirebilmek için özellikle bacak kaslarının oluşması için enerjiye gerek vardır. Besin maddelerinin parçalanmasıyla oluşan enerji direkt olarak
güç üretmesine ihtiyaç vardır. Bu gücün ortaya çıkması bu kaslarda enerji üretilmesi ile gerçekleşir. kas kasılmasında kullanılamaz. Direkt olarak hareket (kinetik) enerjisine dönüştürülemez. Bu enerji
Gerekli olan bu enerji de kas hücrelerinde kimyasal olarak üretilmektedir. Bacak kaslarında üretilen kas hücrelerinde depo edilen adenozin trifosfatın (ATP) yapımında görev alır. Hücre, fonksiyonlarını
bu kimyasal enerji kasların güç üretmesine ve bu şekilde bacakların pedal çevirme mekanik hareke- yerine getirebilmek için sadece ATP’nin parçalanmasıyla oluşan enerjiyi kullanabilir. Hücre içerisinde
tini yapabilmesine olanak sağlar. Bu şekilde kaslarda oluşan kimyasal enerji, mekanik enerjiye yani depo hâlinde bulunan ATP miktarı ise çok azdır. Bunun için sürekli olarak yenilenmesi (sentezlenme-
hareket (kinetik) enerjisine dönüşmektedir. Bisikletin tekerleğine takılan dinamo vasıtasıyla tekerle- si) gerekmektedir. Sporcuların günlük aktivite yoğunluğuna ve süresine göre devamlı bir şekilde ye-
ğin dönmesi ile hareket enerjisi elektrik enerjisine dönüştürülebilir. Üretilen elektrik enerjisiyle de ısı nilenmektedir. Zengin organik fosfat bileşiği olan ATP’nin sentezlenmesi karbonhidrat, yağ ve protein
ve ışık enerjisi elde edilebilir. Böylece bir çeşit enerji başka bir çeşit enerjiye dönüştürülebilmektedir. gibi besin maddelerinin parçalanmasıyla sağlanır.
ATP’nin moleküler yapısında bir adenozin üç fosfat grubu bulunur. Son iki fosfat grubu arasında
yüksek enerji bağı bulunur. Bu bağ önemli bir kimyasal enerji kaynağı olarak kabul edilmektedir.

2. ETKINLIK ARAŞTIRMA Son iki fosfat arasındaki bağ kimyasal olarak ayrıldığında bir başka deyişle parçalandığında 7-12
kilokalorilik bir enerji açığa çıkmaktadır. Bu şekilde enerji açığa çıktıktan sonra moleküler yapısında
iki fosfat bulunan adenozin difosfat (ADP) ve serbest inorganik bir fosfat (Pi) meydana gelir (Görsel
Bilişim teknolojilerinden yararlanarak bir sonraki derse kadar enerjinin dönüşümü ile ilgili araş- 9.2). ATP’nin parçalanmasıyla açığa çıkan bu enerji kas hücrelerinin kasılarak iş üretebilmesi için
tırma yapınız. Ulaşacağınız sonuçları örnekler ile aşağıdaki boşluğa yazarak öğretmeniniz rehberli- kullanabileceği enerji şeklidir.
ğinde arkadaşlarınızla paylaşınız.
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................ Görsel 9.2: ATP ve enerji
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................ Egzersiz esnasında ATP’nin sentezlenmesi anaerobik (oksijensiz) ve aerobik (oksijenli) olarak
............................................................................................................................................................ iki yolla gerçekleşir.
............................................................................................................................................................ Anaerobik (oksijensiz) olarak ATP’nin yeniden oluşturulmasında iki sistem mevcuttur. Bunlar
............................................................................................................................................................ ATP-CP Sistemi (fosfojen sistem) ile laktik asit sistemdir (anaerobik glikoliz).
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................ 3. ETKINLIK ARAŞTIRMA
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................ Bilişim teknolojilerinden yararlanarak bir sonraki derse kadar ATP’yi oluşturan kimyasallar ile
............................................................................................................................................................ ilgili araştırma yapınız. Edindiğiniz bilgileri öğretmeniniz rehberliğinde arkadaşlarınızla tartışınız.

102 103