Page 107 - SPOR ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ 11

ATP-CP Sistemi (Fosfojen Sistem) Laktik Asit Sistem (Anaerobik Glikoliz)
Fosfojenler adı verilen ATP ve kreatin fosfat (CP veya PC) kas hücresi içinde bir miktar depo Bu sistemde enerji üretilirken sadece karbonhidratlar kullanılır. Bütün karbonhidratlar vücutta
edilmiş hâlde bulunur. CP de ATP gibi kasların acil enerji kaynağıdır. Hücrelerdeki ATP ile CP’ye yani glikoz adı verilen basit şekere dönüştürülür. Glikoz ya hemen kullanılır ya da daha sonra kullanılmak
ikisine birden ATP-CP enerji sistemi denir. Bu enerji sistemi hem kas hücrelerinde depolu ATP’den hem üzere kaslarda ve karaciğerde glikojen olarak depo edilir. Glikozdan hem oksijenli hem de oksijensiz
de CP’den ATP sentezlenmesiyle elde edilen enerji ile en fazla 10-15 saniyelik kısa süreli ve patlayıcı ortamda enerji elde edilebilmektedir. Anaerobik glikoliz, hücrelerde depo hâlde bulunan glikozun ok-
kuvvet gerektiren hareketlerin yapılmasını sağlayabilmektedir. Bu sistemle elde edilen enerji 100 m ko- sijensiz ortamda parçalanarak ATP’nin sentezlenmesidir. Glikoz parçalanarak pirüvik asit adı verilen
şusunda yeterli olabilmektedir (Görsel 9.3). Sprint ve güç performansı, ATP ve CP depolarına bağlıdır. bir maddeye dönüşür. Bu sırada kas hücrelerinde yeteri kadar oksijen bulunmadığından Pirüvik asit
farklı birtakım reaksiyonlara giremez ve laktik aside dönüşür (Görsel 9.5). Bu nedenle bu sisteme lak-
tik asit enerji sistemi adı da verilmektedir. Laktik asit kaslarda birikir ve yüksek miktarlara eriştiğinde
kaslarda yorgunluğa sebep olur. Çünkü insan vücudu ancak belirli miktardaki laktik aside direnç gös-
terebilmektedir. Laktik asit kas hücrelerinden hücreler arası sıvıya ve kana geçer. İstirahat sırasında
kanda bulunan laktik asit miktarı yaklaşık 1 mmol/L’dir. Yoğun bir egzersiz sırasında kanda laktik
asit miktarı 16-20 mmol/L’ye kadar yükselebilmektedir. Bu değer kaslarda ise daha büyük miktarlara
ulaşmaktadır. Böylece vücutta oluşan bu asidik ortam yorgunluğa sebep olmaktadır. Laktik asit, yük-
lenme sonrasındaki dinlenme esnasında çeşitli şekilde vücuttan uzaklaştırılır.

Görsel 9.3: Sprint

ATP’nin yeniden sentezlenmesi için ADP molekülüne bir fosfat grubu eklenmesi gerekir. Kas
hücrelerinde depolu olan ATP’nin 2-3 katı kadar CP deposu bulunur. CP, kreatin ve fosfat gruplarına
parçalanırken önemli miktarda enerji açığa çıkar. Oluşan bu enerji direkt olarak ATP’nin sentezlen-
mesinde kullanılır (Görsel 9.4). Kas kasılması sırasında ATP’nin parçalandığı hızda, depolanmış
CP’nin parçalanması sonucunda açığa çıkan enerji ATP’nin yenilenmesini sağlar.
Görsel 9.5: Anaerobik glikoliz
ATP-CP enerji sistemi, üre-
tebildiği enerji miktarından zi-
yade hızlı enerji üretebilmesi Yüksek şiddette 2-3 dakika süresince devam eden egzersizlerde kullanılan bu sistemde 1 mol
bakımından önemlidir. Bununla glikozdan en fazla 3 mol ATP sentezlenebilmektedir. Oysaki 1 mol glikoz oksijenli ortamda parça-
birlikte şiddetli bir yüklenme son- landığında 38-39 mol ATP sentezlenmektedir. Yüksek şiddette devam eden 400-800 m gibi koşu
rası yapılan 2-3 dakikalık dinlen- egzersizlerinde enerji daha çok bu sisteme dayalı olarak üretilir. ATP sentezi, bu gibi egzersizlerde
me esnasında CP depolarının fosfojen sistem ve laktik asit sistem ile gerçekleşmektedir.
büyük bir kısmı hızlı biçimde ye-
Görsel 9.4: CP’den ATP sentezi nilenir.

5. ETKINLIK ARAŞTIRMA
4. ETKINLIK ARAŞTIRMA

Bilişim teknolojilerinden yararlanarak bir sonraki derse kadar anaerobik glikoliz enerji sisteminin
Bilişim teknolojilerinden yararlanarak bir sonraki derse kadar ATP-CP enerji sisteminin kulla- kullanıldığı hareketleri içeren spor dalları ile ilgili araştırma yapınız. Bu spor dalları ve hareketlerle
nıldığı hareketleri içeren spor dalları ile ilgili araştırma yapınız. Bu spor dalları ve hareketlerle ilgili ilgili edindiğiniz bilgileri öğretmeniniz rehberliğinde arkadaşlarınızla tartışınız.
edindiğiniz bilgileri öğretmeniniz rehberliğinde arkadaşlarınızla tartışınız.

104 105