Page 111 - SPOR ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ 11

TOPARLANMA VE YENILENME
Egzersiz ve dinlenme oranları arasında bir den-
ATP-CP Laktik Asit Sistem Aerobik Sistem ge olmalıdır. Bu denge bozulduğunda sporcularda
(Fosfojen Sistem) (Anaerobik Glikoliz)
“sürantrene” denilen bir durum ortaya çıkabilmekte-
dir. Sürantrenman; yeterli oranda toparlanma süreci
İstirahat sırasında ve yaşanmadan yüksek şiddette ve uzun süreli egzer-
Patlayıcı güç gerektiren ve Yüksek şiddette 1-3 dakika düşük şiddette uzun süre
kısa süreli egzersizlerde süren egzersizlerde kullanılır. devam eden egzersizlerde sizlere maruz kalan sporcunun antrene edilememe-
kullanılır. si, mevcut kondisyonel durumundan daha da geriye
kullanılır. gitmesi olarak tanımlanabilir. Egzersiz sırasında ve
sonrasında verimli dinlenmek, toparlanma ve yeni-
lenme açısından çok önemlidir. Egzersiz sırasında
Çok sınırlı sayıda ATP Sınırlı sayıda ATP sentezlenir. Sınırsız ATP sentezlenir. ve sonrasında tükenen enerji depolarının yenilenme-
sentezlenir. Laktik asit oluşumu kas Yorgunluğa neden olan si ve böylece organizmanın normale dönmesi topar-
Kasta ATP-CP depoları yorgunluğuna sebep olur. ürünler oluşmaz. lanma olarak değerlendirilebilir.
sınırlıdır.
Oksijen Borçlanması
Egzersiz sırasında kas, kan ve karaciğerdeki Görsel 9.7: Egzersiz sonrası yorgunluk
Kimyasal yakıt:
Kimyasal yakıt: Kreatin Kimyasal yakıt: Karbonhidratlar, yağlar ve enerji kaynakları kullanılmaktadır. Egzersiz esnasın-
Fosfattır. (CP) Karbonhidratlardır. da ATP’nin sentezlenmesi egzersizin süre ve şiddetine bağlı olarak daha önce anlatılan üç enerji
proteinlerdir. sistemi ile sağlanmaktadır. Egzersiz tamamlandığında kas ve kandaki laktik asit uzaklaştırılmakta,
harcanan ATP ve CP depoları yenilenmekte ve miyoglobinlerdeki (kasta oksijeni taşıyan organel)
Oksijensiz ortamda ATP Oksijensiz ortamda ATP Oksijenli ortamda ATP tükenen oksijenin yerine konulması sağlanmaktadır. Bu durumların sağlanabilmesi için egzersiz bi-
sentezlenir. sentezlenir. sentezlenir. timinden hemen sonra soluk alıp verme sıklığımız (solunum frekansı) bir süre daha yüksek seyret-
mektedir (Görsel 9.7). Oksijen borcu egzersizden hemen sonra bütün metabolik sistemleri normale
döndürmek için fazladan alınması gereken oksijen miktarı olarak tanımlanır.
ATP sentezlenme hızı çok ATP sentezlenme hızı ATP sentezlenme hızı
yüksektir. yüksektir. yavaştır. Egzersiz öncesinde veya istirahat şartlarında kanda oksijeni taşıyan hemoglobine bağlı bulunan
1 litre kadar oksijen egzersiz sırasında kullanılmaktadır. Ayrıca kasta oksijeni taşıyan miyoglobine
Tablo 9.1 Enerji Sistemlerinin Genel Özellikleri bağlı ve vücut sıvılarında bulunan oksijen, egzersiz esnasında kullanılmaktadır. Egzersiz sonrasında
bu depoların yeniden dolması gerekmektedir. Yine kreatin fosfatın yenilenmesi, laktik asidin uzak-
laştırılması için yüklenme ve egzersiz sonrası fazladan oksijen alınması gerekmektedir. Uzun süreli
egzersizlerden sonra oluşan oksijen borcu bir saat veya daha uzun süre içerisinde ödenmektedir. Bu
6. ETKINLIK ARAŞTIRMA durum sporcunun kondisyon düzeyi ile yakından ilgilidir.

Bilişim teknolojilerinden yararlanarak bir sonraki derse kadar aerobik enerji sisteminin baskın Kreatin Fosfatın (CP) Yenilenmesi
olduğu spor dallarının neler olduğu ile ilgili araştırma yapınız. Bu spor dalları ve bu dallarda kullanılan Fosfojen depolarının yenilenmesi oldukça hızlı Dinlenme CP Depolarının
diğer enerji sistemlerini yoğunluklarına göre aşağıdaki boşluğa yazarak öğretmeniniz rehberliğinde gerçekleşir. Yapılan çalışmalar egzersiz sırasında kul- Süresi (Sn.) Yenilenmesi (%)
arkadaşlarınızla paylaşınız. lanılan ATP ve CP’nin büyük bir bölümünün iki dakika 30 Saniye %50
.............................................................................................................................................................. içinde bütününün ise 3-5 dakika içinde tamamen yeni-
.............................................................................................................................................................. lendiğini ortaya koymuştur. Yani 10-15 saniye devam 60 Saniye %75
.............................................................................................................................................................. eden ve yüksek şiddette uygulanan bir yüklenmede kas 90 Saniye %87
.............................................................................................................................................................. hücresinde bulunan ATP ve ATP’nin sentezlenmesi için
.............................................................................................................................................................. CP depoları kullanılır. Bu depoların tamamının yenilen- 120 Saniye %93
.............................................................................................................................................................. me süresi sporcunun kondisyonel özelliklerine göre 3-5 150 Saniye %97
.............................................................................................................................................................. dakika olarak ifade edilmektedir. Bu depoların sporcu-
.............................................................................................................................................................. lardaki ortalama yenilenme süreleri ve oranları Tablo 180 Saniye %98
.............................................................................................................................................................. 9.2’de gösterilmiştir. Tablo 9.2: CP Depolarının Ortalama
Yenilenme Süreleri ve Oranları

108 109