Page 111 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

SPORDA CENTİLMENLİK ÜNİTE 9

9.1 CENTİLMENLİK KAVRAMI VE ORTAYA ÇIKIŞI

Bir şeyleri başarma, zorlukların üstesinden gelme, zor olan şeyleri mümkün olduğunca hızlı
ve iyi bir şekilde yapma çabası bireylerin davranışlarına yön verebilmektedir. Bireylerin temel
ihtiyaçlarından biri de başarılı olma isteğidir. Yapılan işlerde başarılı olma arzusu bireyleri
heyecanlandırır. Başarı, beraberinde bazı maddi kazançlar getirir ve bu durum bireyler tarafından
önemli görülür. Sosyal bir varlık olan bireyler, davranışlarını içinde bulunduğu toplumun ahlaki
değerlerine göre düzenler. Bu değerler insanların başarılı olmak için göstereceği çabayı da
denetler.
Sosyal bir olgu olan spor yaşamın bir parçasıdır. Bu nedenle performans sporunda kazanmak ve
rekor kırmak için verilen bütün gayretler toplumun değerler sistemi tarafından şekillendirilir. Bir
maç esnasında sakatlanan rakibini gören sporcunun hakem müdahalesi olmaksızın mücadeleyi
bırakması insanlık gereği ve ahlaki bir değerdir (Görsel 9.3).
Sporun en temel ve belirleyici ahlaki ilkesi eşitliktir. Eşitlik kalktığı veya bozulduğu zaman
spor ahlakı zarar görebilir. Ahlak yanlış ve doğrunun, iyi ve kötünün, erdem ve kusurun,
yapabildiklerimizle yapamadıklarımızın sonuçlarını değerlendirmektir. Ahlakın temel hedefi
erdemli bir insan yaratmaktır (Ergen, 1991). Etik ise, ahlakı içine alarak insan davranışlarını
değerlendirmede evrensel ilkeler koymaya çalışır (Özbek,1999). Diğer bir ifadeyle etik, ahlakın
uygulanışı ile ilgilenir.

Görsel 9.3: Spor ahlakı sporcuların birbirlerine davranışlarını etkiler.

Sporda etik kavramı, fair play (centilmenlik) anlayışı ile ifade edilebilir. Bu anlamda fair play,
spora katılan oyuncuların oyunun kurallarına uymasını ve sporu güzelleştiren genel ve evrensel
ahlakı temsil eder. Süper lig maçında bir futbolcunun eliyle indirdiği topu, takım arkadaşı ağlara
gönderir. Rakip takım sporcularının itirazı üzerine hakem, pozisyonun kahramanı olan futbolcuya
durumu sorar. Futbolcunun “Elimle kontrol ettim.” itirafı üzerine golü iptal eder. Futbolcunun bu
davranışı ahlaki açıdan doğru olmasının yanı sıra sporu güzelleştiren bir harekettir. Centilmenlik,
sporcuların ahlaki ve etik değerler çerçevesinde hareket etmesini öngören bir anlayıştır.

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 109