Page 114 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

SPORDA CENTİLMENLİK ÜNİTE 9 ÜNİTE 9 SPORDA CENTİLMENLİK

Fair play kavramı ilk olarak “fırsat eşitliğini korumak” anlamında, 16. yüzyıl sonlarında William Olayın bir başka boyutu da bütün ülkelerin sorunu hâline gelen ve sporda şiddete neden olan
Shakespeare (Vilyım Şekspir) tarafından kullanılmıştır. Spor diline 18. yüzyılda girmiştir. Çünkü holiganizmdir. Sporda şiddet sadece taraftar ve sporculardan kaynaklanmamaktadır. Barış ve
sportif etkinliklerde gözlenen erdemsiz davranışlar, etik değerlerin sistematikleştirilmesini ve dostluk mesajı vermesi gereken kulüp yöneticilerinin demeçleri ve gazetelerin manşetleri de
belirli kurallara bağlanmasını gerekli kılmıştır. Bu nedenle de fair play kurallarını belirleyen ve şiddet olgusunu körükleyebilmektedir. Yöneticilerin taraftarlarını şiddetten uzak tutması gere-
denetleyen kurumlar oluşturulmuştur. Bu çerçevede çalışan kurumların başında Uluslararası kir. Bunun için de taraftarları kışkırtacak ve şiddete yöneltecek konuşmalar yapılmamalıdır. Ak-
Olimpiyat Komitesi (IOC) çatısı altında faaliyet gösteren ve atanmış üyelerden oluşan Uluslara- sine centilmenliği ve sportmenliği ön plana çıkaran konuşmalar yapılmalıdır (Görsel 9.8).
rası Fair Play Konseyi (CIFP) gelmektedir.

Türkiye’de Fair Play Komisyonu Millî Olimpiyat
Komitesi (TMOK) tarafından 17 Kasım 1981’de
oluşturulmuştur. TMOK komisyonun kurulduğu ta-
rihten bu yana fair play olgusunun ülke genelin-
de yaygınlaştırılması amacıyla “Türkiye Fair Play
Ödülleri” verilmektedir. Böylece fair playin toplu-
mumuza bir yaşam tarzı olarak benimsetilmesi yo-
lunda çaba harcanmaktadır (Görsel 9.6). Görsel 9.6: TMOK 11. Uluslararası Fair Play Karikatür
İnsanlık tarihinin erken dönemlerinden bu yana Yarışması 1.si Önder Önerbay’ın karikatürü
sportif başarıyı dışardan müdahaleyle haksız bir şekilde etkileme düşüncesi hep var olmuştur.
Bununla beraber dünyada yaşanan ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel değişmeler sportif
davranışı ve etik değerleri etkilemiştir. Başarılı olmak isteyen bireylerin “Her ne pahasına olursa
olsun kazanmalıyım.”, “Kaybetmek her şeyin sonudur.” şeklindeki düşünce tarzı, etik değerlerin
yıpranmasına neden olmaktadır (Görsel 9.7). Böylesi bir yaklaşım, başarıya giden yolda her türlü
çirkin girişimi (şike, doping, şiddet vb.) olağan saymakta, kural ihlalleri başarıda rol oynamışsa
göz ardı edilmekte ve kural ihlallerine meşruiyet kazandırmaktadır.

Görsel 9.8: Kulüp yöneticileri centilmenliği ve sportmenliği ön plana çıkaran konuşmalar yapmalıdırlar.

Sporda saha içi ve dışında sportmenlik ruhuna aykırı davranışların en aza indirilmesinde fair
play bilincinin kazanılması oldukça önemlidir. Fair play davranışlarının saldırganlık ve şiddete
yönelmeyi engellediği yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur.
Fair play davranışlarının kazandırılabilmesi için öncelikle sporculara, taraftarlara, hakemlere,
kulüp yöneticilerine, medya mensuplarına ve antrenörlere gerekli eğitimler verilmelidir. Bu
eğitimlerde özellikle “spor etiği ve ahlakı” konuları üzerinde durulmalıdır. Bu sayede yönetici,
sporcu, antrenör, taraftar ve medya mensuplarına fair play ve olimpizim ruhunun aşılanması
mümkün olabilecektir. Sporda şiddetin azalmasında bu türden eğitimlerin ve medyanın önemli
bir etken olduğu unutulmamalıdır. Diğer taraftan sporculara Atatürk’ün “Ben sporcunun zeki,
çevik ve aynı zamanda ahlaklısını severim.” vecizesi çerçevesinde taraftarlara, hakemlere ve
rakiplerine karşı saygılı olmaları gerektiği antrenörler ve yönetim tarafından sıkça hatırlatılabilir.

Görsel 9.7: Kazanma hırsı, etik değerlerin yıpranmasına ve centilmenlik dışı davranışlar sergilenmesine neden olabilmektedir.

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 111 112 SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ