Page 150 - Biyoloji - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 10

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No: 1 - Hücre Bölünmesinin Gerekliliği Etkinlik No: 3 - Bölünmenin Şartları
1. Bir işletmede iş faaliyetlerinin artması, o işletmenin kontrol edil- 1. Ökaryot hücrelerde çekirdek içerdiği DNA ile hücrenin yönetim
mesini zorlaştıracaktır. Aynı şekilde çekirdek de artan metabolik merkezidir. A deneyinde amip bölünme büyüklüğüne gelme-
faaliyetleri kontrol etmekte zorlanacaktır. den sitoplazmasının bir kısmı kesilmiştir.1 no.lu parça kesilen
2. Bu durum, sitoplazma ve organellerdeki madde ihtiyacındaki ar- sitoplazma parçasıdır ve içinde çekirdek olmadığı için ölmüştür.
tışa hücre zarının ayak uyduramamasıyla benzerlik gösterir. 2 no.lu parça ise çekirdekli kısımdır ve çekirdekli kısım eksilen
3. Bu durum, hücredeki madde birikiminin artması sonucu hücre- sitoplazma parçasını tamamlayarak büyümeye devam eder. Do-
layısıyla ökaryot bir hücrenin yaşamına devam edebilmesi için
nin büyümesine ve yönetiminin zorlaşmasına benzetilebilir. sitoplazma ve çekirdeğin bir arada bulunması gerekir.
4. Hücrenin kontrol merkezi çekirdektir. Çekirdek, çeşitli hormon- 2. -Hacim/yüzey oranının bozulması
ların etkisiyle bölünme kararı verebilir. Örneğin, insanlardaki -Sitoplazma/çekirdek oranının bozulması
büyüme hormonunun etkisi kemik hücrelerinin bölünmesini -DNA‘ nın bölünme emrini vermesi
hızlandırır. Eşey hormonları ise üreme hücreleri için uyarıcı et-
kiye sahiptir. 3. Büyüme sırasında meydana gelen sitoplazma miktarındaki ar-
5. Mete’nin kuzeninin vücudundaki değişimler hücre bölünmeleri tışın hücre zarının yüzey alanındaki artıştan fazla olduğundan
hücrede hacmin yüzeye oranı bozulur. Yüzey artışı yetersiz kal-
ile meydana gelmiştir. dığı için hücre zarından madde alış verişi( besin alışverişi, atık
6. Bu durumda tek hücreli canlılarda da hücre bölünmesi meydana maddelerin atılması, gaz alışverişi) yeterince gerçekleşemez. Bu
gelirdi ve üreme gerçekleşirdi. olumsuzlukları ortadan kaldırmak için hücreler bölünür.(Hüc-
7. Tek hücreli canlılarda büyüme, hücre hacmi ve kütlesinin artması releri küre şeklinde düşünürsek hacim artışı r3 , yüzey artışı ise
ile gerçekleşir. r2 şeklinde gerçekleşir.) C deneyinde ise sitoplazmanın bir kısmı
8. İnsanların boyunun uzayıp kilo alması büyümeye; yürüyüp ko- kesilerek hacim yüzey dengesizliği sorunu çözülmüştür fakat C
nuşması gelişmeye; yaralarının kaybolması ise onarıma örnektir. deneyindeki amip bölünme büyüklüğüne ulaştığı ve DNA ta-
rafından bölünme emri verildiği için sitoplazmanın azaltılması
Etkinlik No: 2 - Hücreler Neden Bölünür? amibin bölünmesini engelleyememiştir.
1. A küpünün yüzey alanı 6cm , hacmi 1cm tür. B küpünün yüzey 4. A deneyinde bulunan amip bölünme büyüklüğüne tam ulaşma-
3
2
alanı 24 cm , hacmi 8cm tür. mıştır. Bu durumda amibin sitoplazmasının bir bölümü kesile-
3
2
2. Yüzey alanı 4 kat, hacmi 8 kat artar. rek hacim / yüzey oranındaki sorun çözülmüştür. Sitoplazması
3. Bu artış, yüzey alanında ve hacimde aynı oranda değildir. Hücre kesilen amip yeterli büyüklüğe ulaşamadığı için bölünememiştir.
C deneyinde bulunan amip ise bölünme büyüklüğüne ulaşmıştır.
büyüklüğü arttıkça hacim yüzeye göre daha hızlı büyür. Hücrenin Bölünme büyüklüğüne ulaşan amipte DNA bölünme emrini verdik-
yüzeyini oluşturan hücre zarı, hücrenin ihtiyaçlarını karşılama- ten sonra amibin sitoplazmasının bir kısmı kesilmiştir.Bu durumda
da yetersiz kalır. Hücre zarı; ihtiyaç duyulan maddeleri hücreye bölünme ile ilgili sinyallerin DNA tarafından gönderilmiş olması bö-
almada, atıkları dışarıya atmada sorun yaşar. Difüzyon, aktif ta- lünmenin gerçekleşmesi gerektiğini gösterir, bölünme engellenemez.
şıma, endositoz, ekzositoz hızı hücre için yetersiz kalır. Metabo- Her iki deney grubunda da çekirdeksiz sitoplazma parçası ise öl-
lizma hızı düşer. müştür.
4. 5.
Hac m Hücrenin bölünebilmesi için öncelikle yeteri kadar büyümesi
gerekir. Bölünme büyüklüğüne ulaşan bir hücrede sitoplazma
250
miktarında meydana gelen artış hücre zarının yüzey alanında-
ki artıştan fazla olduğu için hacim / yüzey oranı bozulur. Yüzey
216
200 alanındaki artış yetersiz kalınca hücre zarından madde alışverişi
yeterince gerçekleştirilemez. Büyüyen hücrede sitoplazma mik-
tarında meydana gelen artış çekirdeğin hücreyi kontrolünü güç-
150
leştirir.Sitoplazma / çekirdek oranının değişmesi bölünmede et-
125 kilidir. Bölünme büyüklüğüne ulaşan bir hücrenin bölünmesi ile
100 ilgili emir DNA tarafından verildikten sonra bölünme gerçekleşir.
64 Etkinlik No: 4 - Hücre Bölünmesinin Hızı Hesaplanabilir
50
1. Normal besin ortamında mitotik aktivite=20/200 × 100 = % 10
Chlorothalonil içeren besin ortamında,
Yüzey
96 150 216 mitotik aktivite=13/200 =%6.5
50 100 150 200 250
5. 2. Bu deneyde bağımsız değişken besin ortamına ilave edilen Chlo-
rothalonil dir. Bu kimyasal kontrol grubunun mitotik aktivitesini
Yüzey Alanı Hacim r2/r3 %10 dan %6,5 a düşürdüğü için maya topluluğunun gelişimini
A hücresi 0,3 birim 0,54 0,027 20 3. olumsuz etkilemiştir.
B hücresi 0,5 birim 1,5 0,125 12
Hücre Evrelerdeki Hücre Sayıları
C hücresi 1 birim 6 1 6 Döngüsü
Evreleri Normal Besin Ortamı Chlorothalonil İçeren Ortam
Ç hücresi 2 birim 24 8 3
İnterfaz 180/200 ×120=108 dk 187/200×120=112.2 dk
D hücresi 3 birim 54 27 2
Profaz 9/200 ×120=5.4 dk 5/200×120=3 dk
Ç ve D hücreleri bölünmek zorunda kalır.
Metafaz 7/200 ×120=4.2 dk 6/200×120=3.6 dk
6. Siyatik siniri,küp şeklinde değildir. İnce ve uzundur. Hacim başı-
na düşen yüzey alanı sınırlı değildir. Madde alışverişinde sorun Anafaz 2/200×120=1.2 dk 1/200×120=0.6 dk
yaşanmaz. Telofaz 2/200×120=1.2 dk 1/200×120=0.6 dk
149