Page 153 - Biyoloji - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
dayanır. Bu nedenle Paramesyumda görülen bölünerek üreme- 5. Kamçı kuyruklu kertenkele gibi gelişmiş canlılarda eşeysiz üreme
de birey sayısı geometrik dizi şeklinde artar (2, 4, 8, 16, 32, 64...). olduğu halde tür içi çeşitlilik görülme sebebi; yavruyu oluşturan
Yani mitozda bir hücreden iki yeni hücre oluşur. Paramesyum tek yumurtanın mayoz bölünme ile oluşturulmasıdır. Halbuki diğer
hücreli bir canlı olduğundan mitoz sonucu bir paramesyumdan eşeysiz üreme tiplerinde yavru, ana canlının genetik materyalinin
iki yeni paramesyum oluşur. Hidra, çilek ve planarya çok hücreli çeşitli yöntemlerle doğrudan kopyalanması ile oluşmakta, çeşitli-
canlılardır. Bu canlılarda da üreme mitoz bölünme esasına dayanır lik ancak kalıtsal materyal üzerinde meydana gelebilecek bir mu-
ancak üreme hızları paramesyuma oranla daha düşüktür. tasyonla sağlanabilmektedir.
4. Çilek bitkisinde bulunan ve stolon olarak adlandırılan sürünücü 6. Kamçı kuyruklu kertenkelede görülen bu eşeysiz üreme tipi
gövdeler, çilek bitkisinin toprak üzerinde çok geniş alanlara yayılma- diploit (2n kromozomlu) partenogenezdir. Arılarda görülen ise
sını sağlar. Bu şekilde sürünücü gövde ile gelişen yeni çilek bitkileri haploid (n kromozomlu) partenogenez. Benzerlik olarak iki tipte
ata çilek bitkisiyle aynı genetik yapıya sahiptir. Çünkü bu olay mitoz de mayoz bölünme ile oluşan yumurtalar döllenmeden gelişerek
bölünmeyle gerçekleşmektedir. Çilek bitkisinde tohumun oluşma- yeni birey oluşturur.
sında ise sırasıyla mayoz bölünme, tozlaşma ve döllenme gerçekleşir. Farklılık olarak diploit partenogenez sonucunda sadece dişi
Yani bu durum eşeyli üremedir. Eşeyli üreme sonucunda meydana bireyler oluşurken haploit paretenogenezle çoğalan arılarda ise
gelen yeni bireyler ata bireyle genetik açıdan aynı değildir. kraliçe arının mayozla ürettiği yumurta, döllenmeden mitozla
5. Hayır destekleyemem. Tomurcuklanama ile üreme hidra ve mer- gelişirse erkek birey oluşur.
can gibi çok canlılarda gerçekleşebildiği gibi bira mayası gibi tek
hücreli bir mantarda da gerçekleşebilir. Etkinlik No: 14 - Çilek ve Toprak
6. Planaryanın üremesini sağlayan olay rejenerasyondur. Canlının 1. Genetiksel bir fark beklemem. Sürünücü gövde mitoz bölünme-
gelişmişlik düzeyi arttıkça rejenerasyon yeteneği azalır. Örneğin lerle büyüyüp kökleniyor. Mitozda kalıtsal çeşitlilik olmuyor.
denizyıldızı ve planarya gibi omurgasız hayvanlarda rejenerasyon 2. Evet genetiksel fark vardır. Tohum tozlaşma ile oluşmaktadır.
vücut düzeyinde olup üremeyi sağlarken kertenkelelerde organ, Erkek ve dişi üreme hücrelerinin birleşmesiyle oluştuğu için ana
memelilerde ise doku düzeyinde gerçekleşir. bitkiden farklı bir genetik yapıya sahiptir.
7. Planarya boyuna ikiye kesildiğinde de iki yeni birey oluşturabilir. 3. Omurgasız hayvanlardan olan Hidrada görülen tomurcuklanma
8. Doğal bir üreme şekli değildir. Tıpkı çelikle üremede bitkilerden kesi- ile üremeye benzerlik gösterir. Hidrada da vücuttan uzanan çı-
len ve çelik edı verilen dal veya kök gibi parçalarının köklendirilme- kıntıdan yeni bir canlı oluşmaktadır.
siyle yeni bitkiler oluşuyorsa, planaryada da neşter yardımıyla kesilen 4. Mayoz, Genetik Farklılaşma, Döllenme ve Üreme hücresi oluşu-
planarya parçaları kendisini yenileyerek yeni bireyler meydana getirir. mu gerçekleşmez. Mitoz, doku ve organ farklılaşması gerçekleşir.
Çileğin toprağa değen gövdesinden kök, yaprak çiçek meyve gibi
Etkinlik No: 13 - Türlerin Devamlılığı ve Eşeysiz Üreme yapıları oluşturacak doku ve organlar oluşmaktadır.
1. Birinci görselde görülen vejetatif üreme tipi doku kültürü tekni- 5. • Eşeysiz üremenin üstün yönleri bitkinin daha kısa sürede yetişmesi,
ğidir. Diğer vejetatif üreme tiplerine göre en büyük avantajı, nesli • Paradan ve zamandan tasarruf sağlanması,
tükenmekte olan türlerin korunması, üretimi zor olan türlerin ço- • Kalitenin korunmuş olmasıdır.
ğaltılmasıdır. Örneğin diğer vejetatif üreme tiplerinde var olan bir 6. Doku kültürü yöntemi ile tohumla veya diğer yöntemlerle üretimi zor
bitkinin dal, kök, yaprak gibi bir parçası kullanılırken doku kültürü olan bitkilerin özel besi ortamında üretimi sağlanır. Bu sayede, vejetatif
ile üretmede sadece birkaç hücre yeterli olabilmekte böylece nesli olarak bitkiler klonlanır ve aynı genetik yapıya sahip bitkiler elde edilir.
tükenme tehlikesi olan türler çoğaltılabilmektedir. Ayrıca bu yön-
temle diğer yöntemlere nazaran zamana bağlı kalmadan daha hızlı, Etkinlik No: 15 - Aşılama
daha seri ve aynı anda, aynı özelliğe sahip binlerce bitki üretilebilir. 1. Kış boyunca metabolizması yavaşlayan bitkinin mart, nisan ay-
2. Olası cevap: Hızla artan nüfüsa karşın çeşitli sebeplerle tükenen larında havaların ısınmasıyla fotosentez hızı artar. Dolayısıyla
(değişen çevre koşulları, kirlilik, yanlış avlanma…v.b) bitkisel ve topraktan daha çok su almaya başlar. Odun borularıyla, su bitki-
hayvansal besin kaynaklarını arttırmak için öncelikle kullanıla- nin tüm dokularına ulaşır. Ağaca su yürümesi bitkinin topraktan
cak eşeysiz üreme bitkiler için vejetatif üreme tipleri özellikle de fazlaca su almaya başlaması demektir.
doku kültürü tekniği ve çelikle üreme olabilir. Hayvanlar içinse 2. Hayır gen geçmemiştir. Bir daldan diğerine gen geçemez. Bu olay
hem doku kültürü hem partenogenez düşünülebilir. Bu amaçla bir çeşit eşeysiz üreme olan vejatatif üremedir.
uygun koşullarda saklanacak canlı doku parçaları, bitki parçaları,
yumurta örnekleri kıtlık ortaya çıktığında bu yöntemlerle çoğal- 3. Anaç üzerinde sadece aşılanan dalın kalıtsal yapısı değişir yani
tılarak besin olarak kullanılabilir. göz alınan ağacın tüm kalıtsal bilgisi, anaç üzerinde aşılanan böl-
3. Görsellerde verilen üreme tiplerinde ata canlının kalıtım mater- geye nakledilir. Bu gözden çıkan yeni filiz, mitoz bölünmelerle
büyüyüp gelişir. Aşılama bu yönüyle, eşeysiz üreme çeşididir.
yali bire bir kopyalandığından kalıtsal çeşitlilikten ve ortam ko-
şullarına dayanıklılıktan bahsetmek zordur. Oysaki eşeyli üreme 4. Göz üzerindeki bölge ile anaç üzerindeki dokunun kaynaşması
sonucu oluşan bireylerde anne ve babanın özellikleri karıştığı için sıkıca bağlanır, hava almaması gerekir. Bu işlem steril olmalı-
için kalıtsal çeşitlilik, dolayısıyla ortam koşullarına dayanıklılık dır. Bakteri, mantar, virüs bulaşırsa aşı tutmaz.
artacaktır. Ancak diğer yönden bakıldığında eşeysiz üremede 5. Gözün meyve verme kapasitesi daha yüksek olduğundan anacın
ata canlıda var olan iyi özellikler korunarak, bozulmadan devam köklerinin topraktan daha fazla su almasına neden olmuştur. Kö-
eder. Bu bir avantajdır. Eşeyli üremede ise çok iyi özelliklere sahip kün metabolizması hızlanmıştır.
ebeveynlerde dahi çekinik olan olumsuz özelliklerin de ortaya 6. Bitkilerin üstün özelliklerini korumak. Vejetatif çoğaltma tohum-
çıkma olasılığı olduğu için daha dayanıksız, cılız, hasta bireyler la çoğaltmaya göre daha hızlıdır. Ekonomik anlamda çoğaltıla-
de oluşabilir. mayan türlerin çoğaltılmasını sağlar, maliyeti düşüktür.
4. Olası cevap: Rejenerasyonla üremedir. İnsanda karaciğer, deri ve 7. Cevap b ve ç. Tüp bebek yöntemi ve akraba evliliği eşeyli üreme-
mide rejenerasyon yeteneği yüksek olan organlardır. Eğer insan- dir. Sperm ve yumurtanın döllenmesi ile olur. Grip aşısı ile za-
da deri, böbrek, kalp, pankreas gibi doku ve organlarda rejene- yıflatılmış grip virüsü insana enjekte edilir. Organ nakli aşılama
rasyon yeteneği daha yüksek olsaydı yaşlanma, böbrek, kalp yet- tekniğine benzer. Bir insandan başka bir insana organ nakledilir.
mezliği, şeker hastalığı gibi rahatsızlıklar ortadan kalkar; organ Kök hücre tedavisinde de bir insana başka birinden ya da kendi-
nakillerine, ilaç kullanımına gerek kalmayabilirdi. sinden kök hücre nakledilir.

152