Page 158 - Biyoloji - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 10

CEVAP ANAHTARLARI
6. .Genetik danışman olarak şu tavsiyelerde bulunabilir: Etkinlik No: 28 -Ailem Fenotipimi Etkiler Mi?
• Akraba evliliklerinden sakının. Çünkü hastalığın görülme ola-
sılığını artırırsınız. 1. a) Otozomal çekinik bir alelle aktarılıyor olamaz. Eğer otozomal
• Bu genetik hastalığınızın gelecek kuşaklara aktarılmasını önle- çekinik olsaydı B ailesinin çocuklarının tamamı bu hastalıktan
mek için tedbirler alabilirsiniz. fenotipik olarak etkilenmiş olurdu.
• Bu ailede kadınlar taşıyıcı olduğu için bundan sonraki doğum- b) Otozomal baskın bir alelle aktarılıyor olabilir. A ailesinde oto-
larınızda sağlıklı yumurta seçimiyle yapay dölleme yoluna gi- zomal baskın alel heterozigot olarak bulunduğu için çocuklar-
debilirsiniz. da ortaya çıkmamış olabilir. B ailesinde ise her iki ebeveyn de
• CMT hastası olan erkekler el ve ayak kaslarını güçlendirecek heterozigot olabilir. B ailesinin çocuklarında baskın aleli taşıyıp
spor aktiviteleri yapmalı; sağlıklı ve dengeli beslenmelidir. fenotipte hastalığı gösteren çocuklar ve baskın aleli taşımadığı
için fenotipte hastalığı göstermeyen çocuklar dünyaya gelmiş-
Etkinlik No: 27 - Otozom Mu? Gonozom Mu? tir. C ailesindeki kalıtım da A ailesinin kalıtımına benzerdir.
1.
1. SOYAĞACI 2. SOYAĞACI c) X kromozomunda taşınan çekinik bir alelle aktarılıyor olamaz.
Çünkü X kromozomunda çekinik aktarılıyor olsaydı B ailesi-
XY ª XX Aa Aa nin hem annesi hem babası bu hastalığı fenotipinde gösterdiği-
ne göre bu aileden doğacak tüm kız çocuklarının hasta olması
beklenirdi. Oysa B ailesinin hasta kız çocukları ve sağlıklı kız
aa çocukları vardır.
XY ª XX
ç) X kromozomunda taşınan baskın bir alelle aktarılıyor olamaz.
Çünkü X kromozomunda baskın taşınıyor olsaydı A, B ve C ai-
3. SOYAĞACI 4. SOYAĞACI lelerinin babalarının fenotipinde görülen bu hastalığın tüm kız
çocuklarında fenotipte bu hastalığın ortaya çıkması gerekirdi.
a
A
Aa aa X Y X X a d)Y kromozomunda taşınan çekinik bir alelle aktarılıyor olamaz.
Çünkü Y kromozomunda taşınıyor olsaydı kız çocukların hiç-
birinde bu hastalık görülmezdi.
aa Aa X Y X X a X X a 2. Piebaldizm otozomal dominant geçişli, vitiligo benzeri nadir gö-
a
A
a
rülen bir hastalıktır. Piebaldizmdeki görünüm piebaldikpatern
1. soyağacındaki özellik babadan oğula geçtiği için Y kromo- olarak adlandırılır. Bu lezyonlar baş, gövde, kol ve bacaklarda
zomuna bağlı kalıtımdır. 2. soyağacında özellik anne ve babada orta hatta yerleşim gösterirler. El ve ayak sırtlarında görülmezler.
görülmeyip çocuklarında görüldüğü için otozomal çekinik kalı- Piebaldizmin ayırıcı tanısında ilk düşünülmesi gereken hastalık
tımdır. Fakat 3. ve 4. soyağacına bakıldığında özellik her ikisinde vitiligodur. Vitiligonun genellikle daha ileri yaşlarda başlaması,
de otozomal baskın kalıtım ve X kromozomuna bağlı çekinik ka- hiperpigmente lezyonların olmaması ayırt edici özellikleridir.
lıtıma uyduğu görülmüştür. Bu gerekçeyle 3. ve 4. soyağaçlarının http://libratez.cu.edu.tr/tezler/6557.pdf/Düzenlenmiştir.)
kalıtımına karar verirken zorlanmıştır. 3. Soyağacında C'deki ebeveynlerin 5. çocuğu dünyaya gelirse bu
2. çocuğun piebaldizmi gösterme olasılığı %50’dir. Çünkü otozomal
SOYAĞACLARI KALITILMA ŞEKLİ dominant kalıtılan bu hastalık, C ailesinin ebeveynlerinden birin-
de heterozigot haldedir.
1 Gonozomal (Y kromozomuna bağlı) kalıtım Aa x aa çaprazlamasından dünyaya gelecek çocuklarda hastalık
görülme olasılığı % 50’dir.
2 Otozomal çekinik kalıtım
4. B ailesindeki baba soya dışarıdan gelen biridir. Hastalık bu bi-
3 Otozomal baskın kalıtım
reyde de görünüyor. Çocuklarda hastalığın daha sık görülmesine
4 Gonozomal (X kromozomuna bağlı) çekinik kalıtım neden olmuş. Bu evlilik muhtemelen akraba evliliğidir. Çünkü
toplumda nadir görülen bu hastalık B ailesindeki babada da var.
3.
OTOZOMAL X KROZOMUNA Y KROZOMUNA Etkinlik No: 29 -Bebekler Karıştı
KALITIM BAĞLI KALITIM BAĞLI KALITIM 1. Evet bebekler karışmıştır. Bebeklerin karıştığı kan grubu testi ya-
Göz rengi Kırmızı-yeşil renk Kulak kıllılığı pılarak anlaşılabilir. Aslan ailesinde anne AB kan gruplu olduğu
körlüğü için bebeklerinin O kan gruplu olma olasılığı yoktur. 2. bebek Çı-
nar ailesine, 1. bebek Aslan ailesine aittir.
Saç rengi Hemofili
2.
Boy uzunluğu Gametler
Kulak memesi
yapısı A A0 A0
4. 1. soyağacında Y kromozomuna bağlı bir özellik gösterilmiştir.
Kız çocuklarında Y kromozomu bulunmadığı için bu hastalık 0 0
ya da özelliğin görülmesi bu kız çocuğunda görülmesi mümkün
değildir.
5. 4. soyağacındaki ailenin X kromozomuna da bağlı çekinik bir Çınar ailesinden doğacak her çocuğun kan grubu %50 olasılık A
ve %50 olasılıkla O fenotipinde olacaktır.
özellik gösterilmiştir. Anne taşıyıcı olduğu için erkek çocuğunda
bu özelliğin görülme ihtimali %50'dir. 3. Aslan ailesinin birinci bebekleri karışıklığın giderilmesinden sonra
6. Aa X Aa çaprazlaması sonucu oluşabilecek genotipler AA Aa Aa A kan gruplu bebek olduğu anlaşıldığına göre bu aileden AB x OO
çaprazlamasıyla çocuklarda %50 A kan grubu, %50 B kan grubu
aa'dır. Özellik otozomal çekinik kalıtıldığı için aa genotipinde ol- ortaya çıkar. Bu nedenle Aslan ailesinin ikinci bebeklerinin ilk be-
malıdır. Yaptığımız çaprazlamada bu ihtimalin görülme olasılığı bekleriyle aynı kan grubuna sahip olma olasılığı %50’dir.
%25'tir.

157