Page 29 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10 18

1. ÜNİTE > Elektrik ve Manyetizma Kazanım: 10.1.4.2. Dünya’nın manyetik alanının sonuçlarını açıklar.
Genel Beceriler: -- Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi

Etkinlik İsmi DÜNYA’MIZIN KORUMA KALKANI 20 dk.
Amacı Dünya’nın manyetik alanının canlılar için önemini ifade edebilme. Bireysel
Yönerge Aşağıda her bir metin için farklı sorular bulunmaktadır. Soruları ilgili metinle ilişkilendirerek cevap-
landırınız.
Dünya’nın çekirdeğinde oluşan manyetik etki, Dünya’nın ortasından geçen bir çubuk mıknatıs olarak
modellenmektedir. Dünya’nın manyetik alanını oluşturan mıknatısın S kutbunun, Kuzey Kutbu’na;
N kutbunun, Güney Kutbu’na yönelecek şekilde olduğu kabul edilmiştir. Bir mıknatıs, ağırlık mer-
kezinden asılırsa kuzey yarı kürede N kutbu; güney yarı kürede S kutbu yere yakın olacak şekilde
eğilir. Mıknatısın yatay düzlemle yaptığı açıya eğilme açısı denir. Bu açı Ekvator’da sıfırken kutuplara
gidildikçe artar.

1 Ali ve Serap Dünya’nın iki farklı noktasındadır. Bulundukları yerlerde özdeş birer mıknatıs ağırlık
merkezlerinden bir iple asılmıştır. Ali’nin bulunduğu yerdeki mıknatıs Şekil I’deki, Serap’ın bulunduğu
yerdeki mıknatıs Şekil II’deki gibi dengededir. Ali’nin bulunduğu yerdeki mıknatısın eğilme açısı daha
büyük (θ>β) olduğuna göre Ali ve Serap'ın Dünya üzerindeki coğrafi konumları ve Ekvator'a olan
uzaklıklarıyla ilgili tahminleriniz nelerdir?

S N
θ Yatay β Yatay
N S
Şekil I Şekil II

2 Bazı canlıların yön bulmak için Dünya'nın manyetik alanından yararlandığını gösteren çalışmaları
araştırarak örnekler veriniz.

3 Dünya'nın manyetik alanı manyetik bir kalkana benzetilebilir mi? Sebebini açıklayınız.

Dünya'nın manyetik kutuplarının yeri sabit olmayıp zaman içinde kaymaktadır. Kutuplarda bu kay-
manın hızının artması, bazen Dünya’nın Manyetik Kuzey Kutbu ile Manyetik Güney Kutbu'nun yer
değiştirmesine sebep olmaktadır. Manyetik takla olarak da adlandırılan bu olay, Dünya'nın oluşu-
mundan günümüze kadar birçok defa meydana gelmiştir. Bu olay yüz binlerce yılda bir gerçekleş-
mekte ve yaklaşık olarak 10-15 bin yıl sürmektedir. Bu süreçte Dünya’nın manyetik alanı zayıfla-
makta ve çok kutuplu bir karmaşa dönemi yaşanmaktadır.

4 Kutupların kayma hızı son yıllarda artmıştır. Bu kayma hızı, yeni bir manyetik taklanın başlangıcı
ise bu süreçte Dünya’da yaşayan canlıların karşılaşabileceği problemleri sebepleriyle birlikte yazınız.

27
Hazırlayan: Ertan ERBEK