Page 27 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10 17

1. ÜNİTE > Elektrik ve Manyetizma Kazanım: 10.1.4.1. Üzerinden akım geçen düz bir iletken telin oluşturduğu manyetik alanı etkileyen
değişkenleri analiz eder.
a) Öğrencilerin deneyler yaparak veya simülasyonlar kullanarak manyetik alanı etkileyen
değişkenleri belirlemeleri sağlanır.
Genel Beceriler: -- Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi, Değişkenleri Belirleme Becerisi
Etkinlik İsmi MANYETİK ALANI DEĞİŞTİRELİM 25 dk.
Üzerinden elektrik akımı geçen düz bir iletken telin oluşturduğu manyetik alanı etkileyen değişkenleri belirle-
Amacı Bireysel
yebilme.
1. Yönerge Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.
Pusula manyetik alanın varlığı ile çalışır ve pusula iğnesi bu-
lunduğu ortamdaki manyetik alan doğrultusunda yönelir. Bir K
pusula iğnesinin doğrultusu değişmişse bu durum pusula iğ- Anahtar
nesinin bulunduğu yerdeki manyetik alanın değiştiğini göste- d S N
rir. V

Bir fizik öğretmeni, öğrencilerine yukarıdaki bilgileri verdik-
ten sonra bir deney düzeneği hazırlamıştır. Düz iletken KL teli, L
iç direnci ihmal edilen V gerilimine sahip üreteç ve anahtar Şekil I
kullanarak Şekil I’deki elektrik devresini kurmuştur. KL telinin
d kadar uzağına bir pusula yerleştirdiğinde pusula iğnesi sadece Dünya’nın manyetik alanı etkisinde den-
gelenmiştir. Öğretmen hazırladığı devrede bazı değişiklikler yaparak deneyi beş aşamada tamamlamıştır.
Deney aşamaları aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir.

I. Aşama II. Aşama

Elektrik devresindeki anahtar kapatılıp KL te- Üreteç Şekil III’teki gibi bağlanarak KL telin-
linden i kadar akım geçmesi sağlandığında pu- den geçen akımın yönü değiştirildiğinde pu-
sula iğnesi Şekil II’deki gibi sapmıştır. sula iğnesi de Şekil II’dekine göre ters yönde
sapmıştır.
K K
Anahtar Anahtar
i S N
d N d
V i V i S

i
L L
Şekil II Şekil III

III. Aşama IV. Aşama

Devreye Şekil IV’teki gibi V gerilimine sahip Pusulanın iletken tele uzaklığı Şekil V’teki gibi
bir üreteç daha eklenerek devreden 2i akımı 2d yapıldığında pusula iğnesinin Şekil IV’teki-
geçmesi sağlanmıştır. Bu durumda pusula iğ- ne göre daha az saptığı görülmüştür.
nesi Şekil III’tekine göre daha çok sapmıştır.
K K
Anahtar Anahtar
N N
V V
d 2d
2i S 2i S
V V
2i 2i
L L
Şekil IV Şekil V

25