Page 29 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 11

1.ÜNİTE > Giriş Kazanım A.4.4: Metnin ana düşüncesi ve yardımcı düşüncelerini belirler.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Din ve Edebiyat 15 dk.
Amacı Edebiyatın din ile ilişkisini açıklayabilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

İlk Şâirlerimiz
(…)

En eski Türk şairleri -Tonguzların “Şaman”, Altay Türklerinin “Kam”, Yakutların “Oyun”, Kırgızların
“Bahşı”, Oğuzların “Ozan” dedikleri- “Sâhir-Şâirler”dir. “Sihirbazlık, rakkaslık, musikişinaslık, he-
kimlik, şâirlik gibi birçok vasıfları kendilerinde toplayan bu adamların, halk üzerinde büyük bir
ehemmiyetleri vardı. Muhtelif zaman ve mekânlarda bunlara verilen ehemmiyet ve kıymet derecesi,
kıyafetleri, kullandıkları musiki âleti, yaptıkları muhtelif işlerin şekli, tabii değişiyordu; fakat “Sema-
daki ma’budlara türlü maksadlarla kurban takdim etmek, ölünün ruhunu yerin dibine göndermek,
fenalıklar, muhtelif hastalıklar ve ölümler gibi habis cinler tarafından gelen işleri efsunla menetmek,
hastaları tedavi eylemek, bâzı ölülerin ruhunu semâya yollamak, hâtıralarını yaşatmak” gibi muhtelif
ictimâi vazifeler, hep ona âiddi. Bütün bu muhtelif işler için tabii çeşitli âyinler vardı; bunların bir
kısmı unutulmakla yahud şeklini değiştirmekle beraber bir kısmı hâlâ “Kırgızlar” arasında “Altaylı-
lar”da yaşamaktadır. “Bahşı-Ozan” bu ayinlerde kendinden geçmiş bir hâle gelerek tepinip sıçrarken
birtakım şiirler de inşâd eder ve onları kendi musiki âletiyle çalar; hususi bir beste ile beraber olan
ve sihirli bir tesiri olduğu sayılan bu sihirli güfteler, Türk şiirinin en eski şeklini teşkil etmektedir ki,
bunların eski örnekleri zamanımıza kadar gelememiştir.
(…)

M. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatı Tarihi

Kelime Dağarcığı
güfte: Müzik eserlerinin yazılı metni, söz. inşad (inşat): Şiir okuma. rakkas: Dansı meslek edinmiş erkek, dansçı.
sâhir: Sihir yapan, büyücü.

1. Yazar, ana düşüncesini açık bir şekilde metnin içinde vermiştir. Ana düşünceyi vermeseydi metin-
den bu düşünceyi çıkarabilir miydiniz? Gerekçeleriyle yazınız.

2. Yazar savunduğu ana düşünceyi desteklemek için hangi bilgileri vermiştir? Bu bilgiler ile ana düşün-
ce arasında nasıl bir ilgi vardır? Açıklayınız.

27