Page 55 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 24

1.ÜNİTE > Giriş Kazanım A.4.9: Metinde ortaya konan bilgi ve yorumları ayırt eder.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Dinin Edebiyata Etkisi 20 dk.
Amacı Metindeki bilgilerin gerekçelerini tespit edebilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Edebiyat-Din İlişkisi
(…)

İslâm dinini kabulün edebiyatımızdaki etkisi, hem şekil hem de içerikte kendisini göstermiştir. Şekil
bakımından, ilk dönem edebiyatımızda kullanılmayan yeni nazım şekilleri bu dönemde kullanılma-
ya başlamıştır. Eski Türk şiirinde nazım birimi dörtlük esasına dayanan kıta iken, bu dönemde özel-
likle İran edebiyatının etkisi ile beyit esasına dayalı yeni nazım şekilleri kullanılmaya başlamıştır. Bu
çerçevede, yeni dönem şiirimizde gazel, kaside, mesnevî, rubâî, muhammes, müseddes, terci-i bend,
terkib-i bend… vs. gibi, nazım şekilleri kullanılmaya başlamıştır.
Bu dönem edebiyatımızda şekil bakımdan yaşanan ikinci değişim ise şiirimizin vezninde meydana
gelmiştir. Eski Türk şiirinin vezni, hecelerin sayısına dayanan hece vezni iken bu dönem şiirimizde
aruz vezni kullanılmaya başlamıştır. Hecelerin uzun veya kısalığına göre, kapalı veya açık hece şek-
linde belirlenmesi esasına dayanan aruz vezni, Türkçe’de uzun hece olmadığı için, esas itibariyle di-
limize uygun değildi. Şiirde dilimizin yapısına uygun olmayan aruz vezninin tercih edilişi, dilimizde
zaman içerisinde Arapça ve Farsça kelimelerin fazlalaşmasına sebep olmuştur.
(…)
Yine bu dönem edebiyatımızın şeklî yapısında ortaya çıkan değişime paralel olarak içerikte de deği-
şimler görülmüştür. Muhtevada meydana gelen değişimin en başta gelen sebebi, bu dönemde edebi-
yatımızın kaynaklarının değişmiş olmasıdır. İslâm öncesi edebiyatımız, o günkü Türk toplumunun
inanç, örf ve âdetlerinden beslenirken; yeni dönemde kabul edilen dinin kaynakları ve bunların şe-
killendirdiği yeni inançlar edebiyatımızın da en önemli ilham kaynağı olmuştur. İslâm dininin kutsal
kitabı Kur’an-ı Kerim ve onun tefsirleri; bu dinin tebliğcisi olan Hz. Muhammed’in hayatı ve onun
hadis-i şerîfleri; İslâm tarihi, fıkıh, akaid, kelam ve tasavvuf gibi ilim dalları ve İran tarih ve mito-
lojisi bu dönem edebiyatımızı konu ve tür olarak besleyen kaynaklardır. Bu kaynaklardan beslenen
edebiyatımız; yeni dinin kitabını, peygamberini, inanç esaslarını, ahlâkî değerlerini, insan ve dünya
anlayışını, tasavvufî ilkelerini vb. açıklayan bir muhtevaya bürünmüştür. Muhtevada aynı soya bağlı
olanların oluşturduğu millet anlayışının değerlerinden daha çok, aynı dine inanan insanların oluş-
turduğu ümmet anlayışı değerleri bu dönemde öne çıkmaktadır.

(…)
https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=75319

1. Bilgi cümlelerine metinden iki örnek bulunuz. Bunları yorum cümlelerine dönüştürünüz.

53