Page 69 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 31

1.ÜNİTE > Giriş Kazanım A.4.12: Metni yorumlar.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Alfabemiz Değişiyor 20 dk.
Amacı Metindeki iletileri yorumlayabilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin düzenlenmiştir.)

Türkler Millî Yazılarını Terk Ediyorlar
Türk dili edebiyatının bir talihsizliği, MS VIII. asır ortalarında başlar. Bu tarihe kadar, dillerine uy-
gun yazı kullanan, onunla ebedî taşlar diken Türkler, bu asrın ikinci yarısında bu yazıyı terke başla-
mışlardır. Terk ettikleri Göktürk yazısı, tamamıyla Türk icadı olmasa, temelini herhangi bir Ön Asya
yazısından almış bulunsa bile, zamanla, Türkçenin sesine uygun; Türk dilinin özelliklerini ifadeye
elverişli, millî bir yazı seviyesine yükseltmişti. Bu yazıyı Türkler, hayatlarının en estetik çizgileriyle
işlemişlerdi. Türklerin böyle bir yazıyı bırakarak yerine sonradan Uygur yazısı denilecek yabancı bir
yazı almaları bir bakıma talihsizlik olmuştur. Çünkü bir dilin kendi musikisini seslendirmek, her tür-
lü yapısını değerlendirmek için dille şekil, yani dille yazı arasında uzun bir anlaşmaya ihtiyaç vardır.
Yazıların, ilkel şekillerinden, ileri derecelerine, daha çok, dillerdeki sesleri ifade bakımından olgun-
laştıkları bilinmektedir. Türk dili ile Göktürk yazısı arasında en az dört asır sürmüş, açık bir anlaşma
ve olgunlaşma tarihi vardır. Bu Türk yazısı, Yenisey’deki ilkel hâlinden Orhun’daki olgunluğuna,
böyle bir olgunlaşma tarihi içinde ulaşmıştır. Varılan neticenin kısa zamanda feda edilmesi, hele bu
yüzden eski yazıyla her türlü bağlılığın kesilmesi, Orta Asya Türk kültüründe hem ileriye hem geriye
doğru kayıplar doğurmuştur.
Gerçi Uygur yazısı eski Türkler arasındaki ilk yabancı yazı değildir. Bundan evvel, Hun Devleti’y-
le Çinliler arasındaki haberleşmelerde Çin yazısı kullanılmıştır. “MS VI. asırda Hazar çevresindeki
Türk zümrelerini Hristiyan etmek maksadıyla Türkçeye tercüme edilen Kitab-ı Mukaddes’in (İncil)
Yunan alfabesiyle yazıldığı” bilinmektedir. Türkler daha sonraki asırlarda yer yer daha başka yabancı
alfabeler de kullanmışlardır. Fakat Göktürk yazısı gibi, millî ruhun şekillendirip millî zevkin asırlarca
işlediği, güzel ve zengin yazının, VIII. asırdaki parlak hayatı içinde sona erdirilmesi, büyük bir millî
hata olmuştur.
(…)

Göktürk kağanlarının Türk bütünlüğünü kurmak ve korumak için giriştikleri savaşlar boşa gitmiş,
bu bütünlüğü sağlamaya çalışan Kül Tigin öldürülmüştü. Onun ölümünden üç yıl sonra Bilge Kağan
da zehirlenerek öldürülünce Göktürk iktidarı çökmeye başladı. Kısa zamanda devlet, öteden beri
isyan hâlinde bulunan Dokuz Oğuz-On Uygur kavimlerinin eline geçti.
(…)
Nihat Sami Banarlı, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi

1. Yazar, Uygur alfabesine geçilmesini hangi sebeplerle uygun bulmamıştır? Bu görüşe katılıyor musu-
nuz? Nedenini yazınız.

67