Page 32 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11 13

1. ÜNİTE > İnsan Fizyolojisi Kazanım 11.1.1.3. Sinir sistemi rahatsızlıklarına örnekler verir.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi

Etkinlik İsmi SİNİR SİSTEMİNDE MİYELİN KILIFIN ÖNEMİ 25 dk.
Amacı Sinir sistemi rahatsızlıklarından Multiple Skleroz’u (MS) açıklayabilme. Bireysel

Yönerge Multiple Skleroz (MS) hakkında verilen aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Görsel 1: Hasarlı miyelin kılıf

Canlıların ortak özelliklerinden biri de çevreden gelen uyarıları algılayarak tepki vermektir. Bu özel-
lik insanlarda nöronlar sayesinde gerçekleştirilmektedir. Her birimizin vücudunda milyarlarca nöron
bulunur. Bunun büyük bir kısmı beyin ve omurilikte bulunur. Vücudumuzdaki nöronlar uyartıları
dendritleriyle alır, aksonlarıyla diğer nöronlara ya da dokulara gönderirler. Bazı nöronların aksonları
miyelin kılıf ile kaplıdır. Miyelin kılıf merkezî sinir sisteminde oligodendrositler tarafından, çevresel
sinir sisteminde ise Schwann hücreleri tarafından yapılır. Bu hücreler glia hücrelerindendir. Miyelin
kılıf oluşturmak için her bir Schwann hücresi aksonun etrafında birkaç kez döner. Miyelin kılıf akso-
nun yalıtılmasını sağlayan lipoprotein yapılı bir maddedir.
Sinir sisteminde miyelin kılıfın etkisi elektrik kablolarının etrafını saran plastik korumanın yaptığı
etkiye benzetilebilir. Miyelin kılıf yalıtım maddesi oluşturarak iyonların sadece belli bölgelerden geç-
mesini sağlar. Böylece impuls iletimini hızlandırır.
Bazı durumlarda bağışıklık sistemi nöronların miyelin kılıfını yabancı bir madde gibi algılayarak mi-
yelin kılıfa saldırabilir. Bunun sonucunda Multiple Skleroz (MS) denilen otoimmün bir hastalık or-
taya çıkar. MS, kadınları erkeklerden üç kat daha fazla etkiler. Her yaşta görülebildiği gibi en fazla
20 - 50 yaş aralığındaki insanları daha çok etkilemektedir. Ekvatordan uzak yerlerde özellikle kuzey
ülkelerinde daha sık görülmektedir.
Bağışıklık sisteminin böyle davranmasına neyin neden olduğu bilinmemektedir. Ancak bilim insanları, ge-
netik ve çevresel faktörlerin birlikte neden olabileceğini düşünmektedirler. Stres, yoğun iş hayatı, bağışıklık
sisteminin zayıf olması, virüs kaynaklı enfeksiyon bu hastalığı tetiklemektedir. Kronik bir hastalık olan MS
nöbetler şeklinde görülür. Nöbetlerin sıklığı, şiddeti, belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Kişide
ayaklarda ve kollarda uyuşma ve güçsüzlük, boynu öne eğerken ortaya çıkan elektrik şoku hissi, titreme,
denge bozukluğu, gözde kısmı veya tam görme kaybı, konuşma bozukluğu, yorgunluk, baş dönmesi, vücu-
dun bazı bölgelerinde karıncalanma, idrarı ya da dışkıyı tutamama sorunları ile ortaya çıkabilir.
MS nöbeti geçiren bir kişi çoğunlukla bulantı, kusma, baş dönmesi, çift görme ve dengeyi sağlayama-
ma gibi şikâyetlerle doktora gider. Doktor, beyin MR’ı ve beyin omurilik sıvısından örnek alarak teşhis
koyar. MS için toplumda bilgilendirme ve farkındalık çalışmalarının yapılması önemlidir. Erken teşhis
hastalığın kontrol altına alınmasında etkilidir.

29