Page 281 - FİZİK 11 - BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 11

CEVAP ANAHTARLARI
lan manivela ve yapı malzemesi çelik, beton gibi dayanıklı mad- Etkinlik No.: 71
delerden seçilmelidir. Elektrik sistemi ile birleştirilebilir. 2. Yönerge:
Noria: İnsan ya da hayvan gücü kullanılmadan suyun akışıyla 1. Kürelerin arasındaki elektriksel kuvvet ortamın elektriksel
dönebilen büyük bir çark ve çarka bağlı açık uçlu borulardan geçirgenliği ile ters orantılı olarak azalır. Bu durum elektrik-
oluşan bir su taşıma sistemidir. Çark, bulunduğu su yatağındaki sel kuvvet ile ortamın elektriksel geçirgenliğinin ters orantılı
suyun akışıyla dönerek borulara su alır. Suyu çarkın tepesinde olduğunu gösterir.
bulunan kanala aktararak suyun yükseltilmesini ve taşınmasını 2. Coulomb sabiti ortamın elektriksel geçirgenliği ile ters orantı-
sağlar. lı olarak değişir. Buna göre ortam değişmediğinden Coulomb
Güçlü Yönleri: Suyun yükseltilmesini, yönlendirilmesini ve sabiti de değişmez.
uzaklara taşınmasını sağlar. İnsan gücüne ihtiyaç duymaz. Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik
Zayıf Yönleri: Akıntı hızına bağlı olarak taşınabilecek su miktarı 11 Ders Kitabı, Sayfa 258-265.
değişir. Kanallarda ilerleyen suyun debisi uzaklık arttıkça düşer. Etkinlik No.: 72
Sistemde tıkanmalar yaşanabilir. 1. Yönerge:
Öneriler: Kullanılan tek çark sistemi yerine, yarıçapları ve dişli 1. Üç bağımsız değişken için örnek tablolar:
sayıları farklı olacak şekilde seçilen birden fazla dişli çarkın bir-
leştirilmesiyle oluşturulmuş birleşik bir makine sistemi kullanı- BAĞIMSIZ BAĞIMLI DEĞİŞKEN KONTROLLÜ KONTROLLÜ
DEĞİŞKEN
DEĞİŞKEN
DEĞİŞKEN
labilir. Böylece sadece su akışı ile sağlanan tork, dişli sistemlerin 1. CİSMİN YÜK COULOMB 2. CİSMİN YÜK YÜKLER ARASI
katkısıyla daha büyük değere ulaştırılarak daha fazla miktarda MİKTARI KUVVETİ MİKTARI MESAFE
ve daha hızlı su taşınması sağlanır. Sisteme, su taşıma boruları 1 μC 9,99 N 1 μC 3 cm
yerine hareketli kaplar eklenebilir. 2 μC 20 N 1 μC 3 cm
2. Yönerge: Öğrencilerin verdiği cevaplarda farklılıklar görülebilir. 3 μC 30 N 1 μC 3 cm
Muhtemel cevaplar: BAĞIMSIZ BAĞIMLI DEĞİŞKEN KONTROLLÜ KONTROLLÜ
Bocurgat sistemi, zaman içerisinde ihtiyaca göre geliştirilmiştir. DEĞİŞKEN DEĞİŞKEN DEĞİŞKEN
Farklı basit makinelerle (çarklar, dişliler vb.) birleştirilerek kapa- 2. CİSMİN YÜK COULOMB 1. CİSMİN YÜK YÜKLER ARASI
KUVVETİ
MESAFE
MİKTARI
MİKTARI
lı düzeneklere yerleştirilen ve boyutları küçültülen bocurgatlar 1 μC 9,99 N 1 μC 3 cm
oluşturulmuştur. Bunlar frenli mekanizmalar ile kullanılmakta- 2 μC 20 N 1 μC 3 cm
dır. Çelik halat ya da zincir kullanılması ve döndürülmesi için 3 μC 30 N 1 μC 3 cm
gereken insan gücü yerine elektrikli motorun devreye girmesi
BAĞIMSIZ
sayesinde bocurgat, daha kullanışlı hâle getirilmiştir. Bu nedenle DEĞİŞKEN BAĞIMLI DEĞİŞKEN KONTROLLÜ KONTROLLÜ
DEĞİŞKEN
DEĞİŞKEN
özellikle gemilerde, tersanelerde, itfaiyelerde ve vinç sistemlerin- YÜKLER ARASI COULOMB 2. CİSMİN YÜK 1. CİSMİN YÜK
de tercih edilen bir basit makine sistemi hâline gelmiştir. MESAFE KUVVETİ MİKTARI MİKTARI
2 cm 22,5 N 1 μC 1 μC
Noria sistemi, günümüzde çok yaygın değildir. Zaman içerisin- 3 cm 9,99 N 1 μC 1 μC
de, suyun yönlendirilmesi ile ilgili yapılan çalışmalar sonucu su 4 cm 5,62 N 1 μC 1 μC
pompaları, su fıskiyeleri oluşturulmuştur. Tarım alanları için 2. Elektriksel kuvvet, q1 yükü ile doğru orantılı değişir.
elektrikle çalışan sulama sistemleri geliştirilmiştir.
Basit makineler, sade sistemler olarak düşünülse de günümüz 3. Elektriksel kuvvet, q2 yükü ile doğru orantılı değişir.
teknolojisi ile birleştirilip geliştirilerek farklı sistemlere entegre
biçimde kullanılmaktadır. Günümüz teknolojisinde kullanılan 4. Elektriksel kuvvet cisimler arası uzaklığın karesi ile ters
birçok alet, basit makine parçalarının elektrikli ya da basıçlı dü- orantılı değişir.
zeneklerle birleşik entegrasyonu ile çalışmaktadır. Aşağıda bu 2. Yönerge:
duruma bazı örnekler verilmiştir. F (N) F (N)
Dişli çarklar: Elektrik motorlarında, redüktörlerde ve redüktör
kullanılarak çalışan tüm sistemlerde, arabalarda, vinçlerde, asan- 30 30
sör sisteminde, robotlarda kullanılır. 20 20
Kasnaklar: Motorlu ya da motorsuz tekstil makinelerinde dikiş 9,99 9,99
makinelerinde, arabalarda, yük taşıma sistemlerinde kullanılır.
Palangalar: Elektrikli ya da hidrolik sistemlerle birlikte gemiler- 1 2 3 q1 (µC) 1 2 3 q2 (µC)
de, yük taşımacılığında, inşaatlarda, maden ocaklarında kulla-
nılır. F-q1 grafiği F-q2 grafiği
3. Yönerge: Öğrencilerin verdiği cevaplarda farklılıklar görülebilir. F (N)
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 11
Ders Kitabı, Sayfa 241-247. 22,5
Etkinlik No.: 70
1. Yönerge 9,99
5,62
1. Öğrencilerin verdiği cevaplarda farklılık görülebilir.
2 3 4 d (cm)
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 11
Ders Kitabı, Sayfa 241-247 F-d grafiği
3. Yönerge:
Ortamın elektriksel geçirgenliği arttıkça Coulomb sabiti azalır.
Dolayısıyla elektriksel kuvvet azalır.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 11
Ders Kitabı, Sayfa 258 – 265.

279