Page 280 - FİZİK 11 - BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

FİZİK 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
Kova,1 tur için ipin sarılı olduğu silindirin çevresi kadar yol alır. 288 + 4Y + 160 = 500 + 2Y / 7 ,
1 tur için 2π . r = 2 . 3 . 10 = 60 cm = 0,6 m 448 + 4Y = 500 + 2Y / 7 ,
4Y - 2Y / 7 = 500 - 448,
2 tur için 2. 2π . r = 2 . 2 . 3 . 10 = 120 cm = 1,2 m 26Y / 7 = 52 ve buradan da Y = 14 N bulunur. F = Y / 7 olduğun-
Kova 5 tur sonunda yüzeye ulaşır. dan F = 14 / 7 ve F = 2 N çıkar.
Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 11 Yani tasarlanan sistem örnek olarak verilen 256 N değerindeki
Ders Kitabı, Sayfa 216-238. yükü, 2 N değerinde kuvvet uygulayarak taşıyabilmektedir. Bu
nedenle tasarımın amacına uygun çalıştığı ve kuvvetten kazanç
Etkinlik No.: 68 sağladığı belirlenir.
2. Yönerge: 3. Yönerge: Öğrencilerin verdiği cevaplarda farklılıklar görülebilir.
Muhtemel cevaplar:
Denge çubuğu daha ağır olacak şekilde imal edilirse yük daha
küçük bir kuvvetle taşınabilir.
Palanga sistemindeki makara sayısı, dişli çarkların yarıçapları,
çubuk ağırlığı değiştirilerek F değeri istenilen şekilde ayarlana-
bilir.
Sistem tersine çalışır, palanga sayısının artması mekanik avantajı
azaltır. Kuvvet değeri artar. İplerin sarılma yönü değiştirilerek F
kuvveti ve kalas ağırlığı istenilen şekilde ayarlanabilir.
4. Yönerge: Çiftçinin tasarımı bu hâliyle çalışmaz. Zorunlu düzelt-
meler aşağıda belirtildiği gibi olmak şartıyla öğrencilerin verdiği
cevaplarda farklılıklar görülebilir. Muhtemel cevaplar:
Sistemin dönerek ekinleri kesebilmesi için düzeneğe dışardan bir
tork verilmelidir. Bu düzenekte motor kullanılmadığı için sistem
çalışmaz. Sisteme tork sağlayabilecek bir düzenleme gerekmek-
1. Bölüm: tedir. Bunun için esnek bir ip, büyük olan A dişlisi etrafına sarılıp
çekilerek bağlantılı olan C dişlisinin de dönmesi sağlanabilir. B
Aşağı ve yukarı kuvvet dengesinden palanga sisteminde G ağır-
lık ve T ipteki gerilme kuvveti olmak üzere dişlisinin tur sayısı, C dişlisininki ile aynı olacağından sisteme
G = T + T = 2T, 256 N = 2T, T = 128 N bulunur. sadece düzeneği tutucu olarak katkı sağlayabilir. Yarıçapının
farklı olmasının katkısı yoktur. Ancak ip ile sistemin sürekli ola-
2. Bölüm: rak çalışması mümkün olmayabilir.
T Bu bölüm eş merkezli kasnak
sistemi gibi çalışmaktadır. O Dişli çarkların dönüş yönleri zıt olacağından bu hâliyle kesiciler-
noktasına göre tork alınırsa X den biri daima kesme yönüne ters döner ve ekini kesemez. D ke-
ipteki gerilme kuvveti olmak sicisi şekildeki gibi yön değiştirirse kesicilerin ikisi de çalışabilir.
8 br
3 br üzere Verilen düzenekteki hâliyle kesiciler dişlilerle ve birbirleriyle
T . 3 = X . 8 çarpışır. D ile işaretlenen kesici, şekildeki gibi sistemin en alt
128 . 3 = X . 8 bölümüne alınırsa dişlilerin ve kesicilerin çarpışması önlenir ve
X X = 48 N bulunur. sistem çalışabilir.
3. Bölüm: Bu düzeltmelerin dı-
N Bu bölüm dişlilerden oluş- şında benzer aletlerle
muştur. Y ip gerilme kuvveti farklı bir tasarım oluş-
O 6 br olmak üzere A ve B dişlilerinin turulabilir. Tasarım
A B temas ettiği O noktasındaki için öğrencilerin verdi-
7 br 2 br etkileşim kuvvetine N denirse ği cevaplarda farklılık-
3 br
sistem dengede olduğundan
Y F toplam tork sıfır olmalıdır. İlk lar görülebilir.
N dişli sisteminde A dişlisinin
merkezine göre tork alınırsa Not: Konu ile ilgili bilgiler için bk. MEB Ortaöğretim Fizik 11
Y . 3 = N . 7 olur. Buradan N = 3Y/7 bulunur. Ders Kitabı, Sayfa, 241-247.
B dişlisinin merkezine göre tork alınırsa Etkinlik No.: 69
N . 2 = F . 6 olur. Bu eşitlikte N değeri yerine yazılırsa 1. Yönerge: Öğrencilerin verdiği cevaplarda farklılıklar görülebilir.
F = Y/7 elde edilir. Muhtemel cevaplar:
4. Bölüm: Bocurgat: Ağır yükleri çekmek için manivela ile döndürülen ve
Çiftçi, yükü kaldırmak için üzerinde durduğu denge çubuğunda döndürüldükçe çekilecek nesnenin bağlı bulunduğu urganı ken-
ipi F kuvveti ile çekerek sistemi dengelemektedir. Sistem denge- di üzerine saran çıkrık.
de ise toplam tork sıfır olmalıdır. Bu durumda desteğe göre tork
alınırsa X, Y ip gerilme kuvvetleri ve çiftçinin ağırlığı sistemi saat Güçlü Yönleri: İş kolaylığı sağlar, ağır yüklerin taşınmasına im-
kân tanır. El ile kavranamayan yüklerin çekilerek hareket ettiril-
yönünde dönmeye zorlar. Denge çubuğunun ağırlığı ve F kuvve-
ti ise saatin dönüş yönünün tersi yönünde bir dönme oluşturur. mesini sağlar.
Buna göre Zayıf Yönleri: İnsan gücü gerektirir. Bulunduğu yere sabitlene-
X . 6 + Y . 4 + 80 . 2 = 500 . 1 + F . 2 eşitliği elde edilir. Bu eşitlikte meyebilir, döndürülürken kırılabilir, kullanılan ip/urgan kopa-
yukarıda bulunan değerler yazılırsa bilir.
48 . 6 + 4Y + 160 = 500 + 2F , Öneriler: Taşınacak yükü çekebilecek güçte olan malzemeden
48 . 6 + 4Y + 160 = 500 + 2 . (Y/7) , yapılmalıdır. Kırılmaması ve yerinden oynamaması için kullanı-

278