Page 219 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 107

4.ÜNİTE > Makale Kazanım A.4.9: Metinde ortaya konulan bilgi ve yorumları ayırt eder.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Kime Göre, Neye Göre? 25 dk.
Amacı Edebiyatın diğer disiplinlerle ilişkisini kurarken metindeki bilgi ve yorumları sorgulayabilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Edebiyat Eseri Toplumun Aynasıdır: Edebiyat ve Sosyoloji İlişkisi Üzerine
(…)

Edebiyat tarihçisi ve teorisyeni Gustave Lanson (Güstav Lonson), edebiyatı toplumun yansıması ola-
rak düşünmüş, edebiyat tarihinin, edebiyat ve yaşam arasındaki bağlantısına da vurgu yapmıştır.
1789 ihtilalinin oluşumunda edebiyatın payını öne çıkaran yazar, yine, edebiyat tarihinin sosyolojiye
ihtiyaç duyduğunun altını çizmiştir. Ludwig Wittgenstein (Ludvig Vitgenştayn) ise “Estetik yargı
anlatımları dediğimiz sözcükler, karmakarışık olsalar da bir dönemin kültürü diye adlandırdığımız
şeyin üzerinde kesinkes belirli bir rol oynarlar” ifadesiyle edebiyatın toplum üzerindeki etkisini vur-
gulamıştır.
20. yüzyılın başlarında edebiyatın bir dalı konumuyla ortaya çıkan edebiyat sosyolojisinin, dil-
düşünce-bilgi bağlantısında edebiyat ve sosyolojiyle kesiştiğini görmek mümkündür. Böylece yaza-
rın karakteri, toplumsal çevre arasındaki ilişkisi gündeme taşınmış olmaktadır.

Disiplinler arası ilişkilere baktığımızda, bilimlerin birbirleriyle yakın, uzak veya dolaylı bağlantıları-
nın olduğunu görürüz. Edebiyat ile sosyoloji arasındaki ilişki, öncelikle edebiyatın sosyoloji araştır-
malarına katkısı, sosyolojinin edebiyata kaynaklık etmesi gibi somut göstergelerle kendini gösterir.
Ayrıca yöntem, etkileşim ve ölçütler açısından da birbiriyle paralel diyalog vardır. Edebiyatın, uy-
garlık tarihi içindeki duruşu ve diğer bilim dallarıyla olan ilişkisi, edebiyat ürünlerinin aydınlatma
kapsamını da genişletmiştir. Nitekim edebiyat çatısı altında yer alan ürünler, toplumların inanç, ya-
şayış tarzı ile duygu ve düşüncelerini açığa çıkarır. Bunun dışında, insanlar arasındaki sosyal ilişki,
din, mitolojik değerler, davranış biçimleri ve her türlü tabiat olayı da edebiyata yansıyarak yer bulur.
(…)

Ejder Çelik, Edebiyat Eseri Toplumun Aynasıdır: Edebiyat ve Sosyoloji İlişkisi Üzerine

1. a) Edebiyat tarihçisi Gustave Lanson, edebiyatı toplumun yansıması olarak düşünmüştür. Edebiyat-
ta bu yansımanın nasıl görülebileceğini örneklendirerek yazınız.

b) Sizce edebiyat, toplumu mutlaka yansıtmalı mıdır? Gerekçeleriyle açıklayınız.

217