Page 223 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 109

4.ÜNİTE > Makale Kazanım A.4.10: Metinde yazarın bakış açısını belirler.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Makalede Yazarın Bakış Açısı 20 dk.
Amacı Makaledeki bakış açısıyla öyküleyici metindeki bakış açısını karşılaştırarak ifade edebilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Refik Halit Karay’ın “Eskici” Hikâyesi Üzerine Bir İnceleme
Anadilinin önemini yoğun olarak işleyen, adeta bütün unsurları tek bir etki yaratmak için bir araya
getiren Eskici hikâyesi, gerek üslûbu gerekse yarattığı atmosferle Türk hikâyeciliğinin zirve eserlerin-
dendir. Hikâye ilk bakışta kısalığı ve tabiî üslûbuyla dikkati çekmektedir. Sanat kaygısından uzakmış
gibi duran ifadelerle herkesin yaşantısında mutlaka bir yeri olan duyguların anlatımı belki de en zor
olanıdır. Konusu ve üslûbuyla sadeliğin ve alışılmışlığın sıradanlığını bir anda çarpıcı bir atmosfere
dönüştürüveren hangi tılsımdır bu hikâyede? Hikâyenin incelemesine geçmeden kısaca özetini ver-
mekte fayda var: Babadan yetim kalan küçük Hasan, anası da ölünce uzak akrabaları ve komşuların
yardımıyla Filistin’in ücra bir kasabasına, halasının yanına gönderilmek üzere İstanbul’dan bir va-
pura bindirilir. Başlarda ayrılığın acısını hissetmeyen, hatta vapurda kendisine eğlenecek bir şeyler
bulan Hasan, ana dilini konuşan yolcuların azalmasıyla gitgide suskunlaşır ve içine kapanır. Vapur
yolculuğu bitip trene bindirildikten sonra ise artık etrafta Türkçe konuşan kimse kalmamıştır. Hasan
da tamamen susar. Gittiği yerde, halası, halasının çocukları ve çevredeki insanlar ona tamamen ya-
bancıdırlar. Hasan, zamanla anlamaya başladığı Arapçayı konuşmamakta büyük bir inat gösterir ve
hep susar. Bir gün sokaktan geçen bir satıcı, eski ayakkabıları tamir etmesi için eve çağrılır. Eskici
işini yaparken çocuğun İstanbul’daki hatıraları canlanır. Bir ara nerede, kimlerle olduğunu unutup
dalgınlığından ana diliyle “Çiviler ağzına batmaz mı senin?” sorusunu sorar. Bu soru eskicinin de
Türk olduğunu ortaya çıkarır ve bir şekilde memleketinden uzak düşmüş olan ihtiyarla çocuk ara-
sında kısa, fakat oldukça yoğun bir sohbet başlar. Hasan durmadan, heyecanla konuşmaktadır, fakat
eskicinin işini bitirip eşyalarını toplamaya başlamasıyla bu mutluluk yerini ayrılığın acısına bırakır.
(…)

Üzerinde durmamız gereken bir diğer unsur ise ana dilinden gitgide uzaklaşan Hasan’ın çevresiyle
yaşadığı çatışmalardır. İlk kısımda Hasan’ı vapura bindiren akraba ve komşular vapur Marmara’ya
doğru uzaklaşmaya başlayınca, “üzerlerinden ağır bir yük kalkmış gibi” ferahlarlar. Yine yazarın,
“Hayırlı bir iş yaptıklarına herkesi inandırmış olanların uydurma neşesiyle, fakat gönülleri isli ev-
lerine döndüler” ifadesi, daha hikâyenin başında okurun bu kişilere karşı tavır almasını ve hiçbir
şeyden habersiz uzun bir yolculuğa yapayalnız çıkarılmış Hasan’a sempati duymasını sağlamakta-
dır. İlk bölümün sonlarına doğru insanlarla Hasan arasındaki çatışma etkisini göstermeye başlar ve
Hasan pasif bir tavır alarak bir köşeye çekilir ve susar. Burada çatışmayı yaratan ve etkisini gittikçe
arttıracak olan temel unsur, Hasan’ın ana dilinin konuşulmadığı bir çevreye girmiş olmasıdır. İkinci
bölümde insanlardaki yabancılık bu defa tabiata sirayet etmiştir. Bu bölümde Hasan’ın yanındaki
askere yabancısı olduğu develeri sorması, henüz bu çatışmanın bir sonraki bölümdeki gibi şiddetli
olmadığını göstermektedir. Hasan’ın bundan sonra konuştuğunu görmeyiz. Çatışmanın şiddetinin
doruğa ulaştığını gösteren, “Anlamaya başladığı Arapçayı, küçücük kafasında beliren bir inatla ko-
nuşmayarak sustu. Daha büyük bir tehlikeden korkarak deniz altında nefes almamağa çalışan bir
adam gibi tıkandığını duyuyordu, yine susuyordu” ifadeleri Hasan’ın susarak dış dünyaya karşı adeta
savaş açtığını göstermektedir. Bu arada Hasan’ın kıyafeti de değişmiştir. Artık onun da diğer çocuklar
gibi kuşaklı entarisi, ceketi, takkesi, kırmızı merkupları vardır. Saçlarının ortası sıfır makine ile ke-
silmiş, alnına perçemler uzatılmıştır. Hasan deri gibi sert tandır ekmeğine de alışmış, yer sofrasında
bunu hem kaşık hem çatal yerine kullanmayı öğrenmiştir. Fakat bunların dışında Hasan susmakta,
kendi dilinden başka bir dille konuşmamakta ısrar eder.
Şerife Çağın, Refik Halit Karay’ın “Eskici” Hikâyesi Üzerine Bir İnceleme

221