Page 279 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 137

5.ÜNİTE > Sohbet ve Fıkra Kazanım A.4.9: Metinde ortaya konulan bilgi ve yorumları ayırt eder.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Bilgi ve Yorum Cümleleri 25 dk.
Amacı Bilgi ve yorum içeren cümlelerin metne kazandırdığı anlamları ayırt edebilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Dilimiz Üstüne Konuşmalar
Sayın dinleyiciler,

Geçen haftaki konuşmamın bir yerinde, bugünkü Batı dillerinin birer ölü dil olarak kullandıkları
Latince ve Yunanca ile yakınlıkları üzerinde durmuştum. Gerçekten de onlar bir ailedir. Diller de
insanlar gibi aileler halinde yaşarlar. Size bugünkü konuşmamda dil ailelerinden söz edeceğim ve bu
konudan, Türkçenin niteliği ve başka dillerle ilişkisi bakımından yararlanmaya çalışacağım.
Dil bilginleri, çeşitli diller arasındaki benzerlikler üzerinde durarak bunların aynı bir dilden geldik-
leri varsayımını, kuramını ortaya atmışlardır. Gerçekten de birbiri ile ilgisiz, birbirine uzak bulunan
diller arasındaki kimi benzerlikler şaşırtıcıdır. Söz gelişi, İran nerde, İngiltere nerde! Ama Farsça ile
İngilizcenin benzerliği göze batacak gibi. Örneğin Farsçadaki “peder”, İngilizcede “father” olmuş çık-
mış, “birader”, “brother”, “mader”, “mother” olmuş. Dahası var, Farsça “tu”, “sen” demek, Fransızcada
da öyle, ufak bir söyleyiş ayrımı ile Fransızlar “tu” diyorlar. Farsçada “tu est”, “sensin”, Fransızlar ise
“es”i “e” okuyarak “tu es” diyorlar. Şu “est”, “dır” cevher fiili, İngilizcede “is”, Almancada “ist” olmuş.
İşte sayın dinleyiciler, dil bilginleri bunun gibi benzerlikler üzerinde durarak bu dillerin aynı kaynak-
tan doğup dallanmış, çeşitlenmiş diller olacağı kanısına varmışlar ve bu dillere “Hint-Avrupa dilleri”
adını takmışlar. Sanskritçeden tutun da Hindistan’da konuşulan eski ve yeni diller, İslav dilleri,
Yunanca, Latince ve Latinceden çıkma diller bu aileye giriyor, bugünkü Avrupa dilleri.

Bu diller arasındaki bir başka benzerlik üzerinde daha duralım: “Sad” Farsçada “yüz” demek. Fran-
sızcada “cent”. Dil bilginleri bu iki benzer sözcüğü temel alarak Hint-Avrupa dillerini “satem” dil
topluluğu ve “centum” dil topluluğu diye ikiye ayırmışlar. Böylece dallandırmışlar Hint-Avrupa dil
ailesini. Hint dillerini, Farsçayı, İslav dillerini birinci topluluğa, geri kalan Batı dillerini öteki dil top-
luluğuna sokmuşlar.

(…)
Melih Cevdet Anday, Dilimiz Üstüne Konuşmalar

1. Gerçekten de birbiri ile ilgisiz, birbirine uzak bulunan diller arasındaki kimi benzerlikler şaşırtıcıdır.
Örneğin Farsçadaki “peder”, İngilizcede “father” olmuş çıkmış, “birader”, “brother”, “mader”, “mother”
olmuş.
Okuduğunuz metinden alınan cümlelerden ilki yorum, ikincisi ise bilgi cümlesidir. Yazar, metnini
sadece yorum içerikli cümlelerden oluştursaydı metnin anlatımında ne gibi farklılıklar olurdu?

277