Page 296 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 12 146

6.ÜNİTE> Deneme Kazanım A.4.1. Metinde geçen kelime ve kelime gruplarının anlamlarını tespit eder.
Genel Beceriler: Bilgi Okuryazarlığı Becerisi Alan Becerileri: Okuma Becerisi

Etkinlik İsmi Metnin Anlamı Kelimelerde Gizli 20 dk.
Bireysel
Amacı Metindeki kelimelerin anlamının kullanıldığı bağlama göre değişebileceğini ve metnin içeriğine göre
kelimelerin de farklılaşabileceğini ayırt edebilme.
Gerekli Materyaller: TDK Türkçe Sözlük.

Yönerge Aşağıdaki metni okuyup soruları metne göre cevaplandırınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Kıymetli Gençlik
(…)

Gençler,
Bir millet, mektebiyle millet olur. Bir millet, mektebinde yükselir. Mektebin büyüklüğünü görmek
mi istiyorsunuz? Mektebin hayatına girin, koridorlarında dolaşın, sıralarının üstünü yoklayın, genç-
liğinin alnında parıldayan necabet damgasına bakın. Herbirinin yüzünde İlâhi nazardan nişâne olan
haya menbaında kaynaşan bin sevimli mânayı seyredin: Biliniz ki cemaatın en temiz unsurları sîz-
lersiniz. Bir milleti büyük yapan içinde bulunduğu medeniyet âlemine bayrak yapan, mekteplerinin
kan değil de dimağ usaresi harcayan sinesidir. Medeniyet kervânına yol gösteren maarifdir, kültürdür.
İlkçağ tarihinde gördünüz ki Sümer, Mısır ve Çin dünyalarının, Yunan dünyasının büyük medeniyet-
leri hep kültür ve maarif temeli üzerine kurulmuştur. İslâm, bir büyük ilim rönesansı ile âleme yayılan
güneş oldu. Bizim milli tarihimiz Anadolu’da bin yıl evvel başlarken, Selçuklu veziri Nizâmülmülk’ün
Bağdat’ta açtığı Nizâmiyye medresesi, Türk-îslâm dünyasının bütün büyük ruhlarını kendi etrafında
topladı. Bundan sonraki yayılışın dimağı oldular. İstanbul’u alan büyük atamız Fatih’in, fethinden
daha büyük eseri Fatih külliyyesi, Kanuni’nin Mohaç ve Hind seferlerinden daha büyük eseri Süley-
maniyye külliyyesi olmuştur. Bizde gerçekten bizim olan ne varsa hepsi mektebindir. Geri kalan ya
cildimizle iştihalarımızın veya alışkanlıklarla şaşkınlıklarımızındır. Bu hikmeti pek iyi anlayan Büyük
İskender’in, hocası Aristo’ya borçlu olduğu büyük minneti ifade eden şu sözü size ibret olmalıdır: (…)
hocam beni yerden göğe çıkardı.
(…)
Nurettin Topçu, Türkiye’nin Maarif Davası

Kelime Dağarcığı:
âlem: Dünya, cihan. cemaat: İnsan kalabalığı, topluluk. kervân: Toplu olarak birbiri ardınca gelen şeyler. külliyye: Bir
caminin çevresinde cami ile birlikte kurulmuş medrese, imaret, sebil, kitaplık, hastane vb. yapıların bütünü. mektep: Okul.
necabet: Temiz bir soydan gelme, soyluluk. Rönesans: XV. yüzyıldan başlayarak İtalya'da ve daha sonra diğer Avrupa ülke-
lerinde hümanizmin etkisiyle ortaya çıkan, klasik İlk Çağ kültür ve sanatına dayanarak gelişen bilim ve sanat akımı. sine:
Bağır, iç. usare: Öz su.

1. Metindeki altı çizili kelimeleri, metinde kullanıldıkları cümlelerden yola çıkarak aşağıdaki tabloda veri-
len anlamlar ile eşleştiriniz.
Kelime Anlamı
Zihin
Bilgi ve kültür
Bir şeyin ilk olarak ortaya çıktığı yer
Eser, iz, belirti
İştah

295