Page 318 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 12 157

6.ÜNİTE> Deneme Kazanım A.4.7. Metnin üslup özelliklerini belirler.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becersi Alan Becerileri: Okuma Becerisi

Etkinlik İsmi Denemede Üslup 25 dk.
Amacı Metinde yazara/metne özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyebilme. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyup soruları metne göre cevaplandırınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Benzerlikler Denizi
Sisli-puslu deneme ormanlarında neyin ne olduğunu anlamak için giriştiğim aydınlanma uğraşımda,
sıkıya geldiğimde, çok kez başvurduğum epeyce yararlı bir çareyi verimlendirmek istiyorum şimdi:
Çepeçevre bakışla, şu "deneme" dediğimiz 'gerçeklik' neye benzer? Kimi birbirini andıran, kimi birbi-
rinden bambaşka birtakım benzetmeler, yakıştırmalar, yakınlaştırmalar çağrıştırır "deneme" kavramı.
Dokuma'dır deneme: Renk renk, başka başka ögeleriyle, iç biçimleriyle çeşit çeşit oylumlu dokumalardır
denemeler. Ben denemeler dokurum. Denemeler de beni dokur. Mimarlık'tır deneme: Taş taş üstüne
koyarcasına, düşünce, duygu, düş, özlem, bilgi, daha nice öge birbiriyle öyle insanı saran bir tutumla bi-
raraya getirilir ki, içinde keyifle yaşanan, dıştan seyrine doyum olmayan özüne özgü bir yapı oluşturulur.
(…)
Kazıştır, akıştır, bakıştır deneme. Deneme gündemdeyse, asık yüze, kasıntıya kış-kış demeyip n'apaca-
ğız. Kazış'tır deneme: Güvenli kılıklara bürünmüş temellere elatar; yüzeysel sarsılmazlıkları sorgulayıp
sınar; tıkır tıkır yürür görünen ödünlere çomak sokar; rahat ettiren maskeleri düşürür. Kimi öfkeli kimi
olabildiğince yumuşak bir süreklilikte insan-kültür-toplum-tarih gerçekliğini kazar da kazar deneme.
Ayırdına varan gözlerin sayısı azsa da, olan, olması gereken kazı eylemleridir denemelerim. Gel gör ki,
n'etsem, dilediğimce keskin baltamı, dilediğimce derine sallayamıyorum her zaman. Akış'tır deneme:
Bazan öznel içkımıldanışlar doğrultusunda, bazan nesnel olaylar doğrultusunda dünyanın gidişiyle bir-
likte akar; gerekince de, nice gülünçlükleri tragedyaları göze alıp akıntıya karşı kürek çeker. Kimi kuştan
hafif, kimi taştan ağır böylesi akışlara kaptırmış gidiyorum denemelerimde. Bakış'tır deneme: İnsan
evrene bakar denemede. Keskin anlayış isteyen bir seyretme sınavıdır deneme. Bayılırım kendi kendime
böylesi sınav olanakları hazırlamaya. Zormuş, kolaymış çekincesiz bırakırım özümü. Başarmak da var
bu yazgıda, başaramamak da. Adı üstünde: deneme denemektir. Önemli olan paylaşımlı heyecan.
Dalgıç'tır deneme: Yaşamdan denemeye, denemeden yaşama dalar çıkar, çıkar dalar denemeci. Gücü
yettiğince birşeyler, ola ki değerli şeyler çıkarır yaşamdan. Ağır iştir ama mutluluktur denemece dalgıç-
lık.
(…)
Uçmak'tır deneme: Kıyı-bucak akılca ne denli düzenlenmiş olursa olsun, ardına dek açık koca koca
kapılardır denemeler. Gereklidir bu. Soyut soyut, somut somut uzaklara yükselir, kargaşalara sokulur,
'bilinmez' e süzülürsün denemede. Dar katı dirimsiz bir durağanlık değildir deneme, uçmaktır, uçmak.
Denemeci olarak uçar da uçarım. Uçuş kanatlarımı zaman zaman indirsem de, uçmaya hep hazırım.
Aklıma üşüşen benzetişlerden birkaçına değindiğime göre, şimdi şöyle bir soluklanınca, yadsınamayan
bir deneme gerçekliğini görür gibi oluyorum: Benzerlikler birbirleriyle bağdaşsalar da bağdaşmasalar
da (hoş, deneme sözkonusu olduğuna göre, bağdaşmayışı yeğlemek gerek) her benzetiş, engebe engebe,
müzik müzik, mağara mağara, akıl akıl, çılgınlık çılgınlık deneme evreninin olsa olsa bir görünümünü
sezdirir gibi oluyor. Ya ötesi: -ötelerden öte öylesine öteler ki deneme.
Nermi Uygur, Denemeli Denemesiz

317