Page 46 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 12 21

1.ÜNİTE> Giriş Kazanım A.4.12: Metni yorumlar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Okuma Becerisi

Etkinlik İsmi Felsefi ve Edebî Düşünüş 25 dk.
Amacı Metinde anlatılan felsefe ile edebiyat ilişkisini yorumlayabilme. Bireysel

1. Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinden hareketle soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Edebiyat ile Felsefe İlişkisi Üzerine

(…)
Felsefe ile yakın ilişkisi bulunan disiplinlerden biri de sanattır. Edebiyat da güzel sanatların bir türü-
dür ve bu özelliğiyle de felsefeden ayrılır. Felsefe ile ilgili ilk düşünce kırıntılarının dini metinlerde,
trajedilerde, efsanelerde bulunduğu gerçeği ve 20. asırdaki felsefi roman türünün gündeme gelişi
dikkate alınacak olursa felsefe ile edebiyat arasında önemli bir ilişkinin bulunduğu düşünülecektir.
Ama bu ilişki, felsefeyi edebiyata, edebiyatı da felsefeye indirgeyici olmamalıdır.

Felsefe ile edebiyat arasında bir ilişkinin bulunup bulunmadığı, eğer böyle bir ilişki varsa bu ilişkinin
niteliği, bu ilişkinin tarafların varlığını tehlikeye atıcı olup olmadığı konularında doğru bir kanaate
ulaşabilmek için felsefi olanla edebî olanın özelliklerinin bilinmesi gerekir. Bu özellikler bilindikten
sonra, söz konusu özelliklerin aynı eserde birlikte bulunmalarının mümkün olup olmadığı tartışıl-
malıdır. Felsefe tarihine baktığımızda pek çok filozofun aynı zamanda edebî bir tarzı kullandıkları
görülür. İlkçağ filozoflarından bazıları görüşlerini şiirler şeklinde dile getirmişler ve aynı zamanda
ozan olmuşlardır. Platon, St. Augustine, Schopenhauer, Nietzsche aynı zamanda büyük edebiyatçı-
lardır. Russel, Camus, Sartre Nobel Edebiyat Ödülünü almışlardır. Ama bazı çok iyi filozoflar da var-
dır ki bunlar kötü yazar olmuşlardır. Örneğin Aristoteles, Kant gibi isimler çok iyi filozof oldukları
hâlde, kullandıkları dil bakımından iyi yazar değillerdir. Bu örnekler bize şunu göstermektedir: İyi
bir filozof olmak için iyi bir edebiyatçı olmak şart değildir. Yine aynı şekilde iyi bir edebiyatçı olmak
için de filozof olmak şart değildir; öyleyse bir filozofu filozof, eserini de felsefi yapan, edebî ve estetik
değerlerin dışında başka değerlere ve özelliklere ihtiyaç vardır. Bir edebî eser de bir düşünüşün ese-
ridir ama her düşünüş felsefi olmadığından bir düşünüşün felsefi olabilmesi için bir takım fikri inşa
gereklerine ve felsefi temellendirmelere uygun olması gerekmektedir. Bundan ötürü de eğer bir edebî
eser bile, bu fikri inşa gereklerine uyuyorsa o eserin aynı zamanda felsefi olabileceği yönünde bir
kanaate sahip olabiliriz. Çünkü böyle bir eserde fikir zevke indirgenmemekte, zevk fikrin anlatımı
için daha büyük bir kolaylık sağlamaktadır. Bir düşünüşün felsefi olabilmesi için mantıksal ve tutarlı
önermelerden meydana gelme, var olan karşısında bir tavır alışı dile getirme, eleştirel olma ve en
yüksek genellik derecesinde bir bilgi arayışına yönelme gibi hususların yanında felsefi sayılabilecek
bir soru etrafında vücut bulması, sistematik olması, varlık kavramı etrafında merkezileşme, felsefe
tarihi çerçevesinde belli bir problematik devamlılık içerisine oturtulabilmesi gibi fikri inşa gerekle-
rine de ihtiyaç duyulmaktadır.
(…)

Hem edebî eser, hem de felsefi eser bireysel bir çabanın ürünüdür. Ama edebî eserde üslup, estetik
zevk önemli olduğu için esere yazarın üslubu, estetik zevk anlayışı yansıtmakta ve yazarın şahsiyeti
eserde bulunmaktadır. Felsefi eserde ise amaç, estetik zevk olmadığı için kullanılan dil soyut ve kuru
bir dildir ve dolayısıyla da akıl yürütme ve mantıksal çözümlemelerle doludur. Edebiyat, kavram
analizlerinden uzaklaşarak, olayları somut bir hâle sokmak suretiyle, felsefenin soyutluğunu ve ku-
ruluğunu giderir.

Ali Osman Gündoğan, Edebiyat ile Felsefe İlişkisi Üzerine

45