Page 35 - Biyoloji 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 9 16

1.ÜNİTE > Yaşam Bilimi Kazanım 9.1.2.1. Canlıların yapısını oluşturan organik ve inorganik bileşikleri açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarımda Bulunma Becerisi

Etkinlik İsmi LİPİTLER 25 dk
Amaçları Lipit çeşitlerini, işlevlerini ve canlılar için önemini açıklayabilme Bireysel

Yönerge Aşağıda lipitlerle ilgili bir metin ile lipitlerin yapı taşlarını ve işlevlerini gösteren bir tablo verilmiştir.
Metin ve tablodan yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Lipitlerin molekül yapısı, polisakkaritler ve proteinlere göre daha küçüktür. Hidrofobik yapıda ol-
dukları için suda çözünmezler. Lipitlerin yapısal ve işlevsel olarak farklılık gösteren çeşitleri vardır.
Mumlar, bazı pigmentler, yağlar, fosfolipitler ve steroitler lipit çeşitlerindendir.

Yağların ve fosfolipitlerin yapı taşları olan yağ asitleri, doymuş ya da doymamış özellikte olabilir. Doy-
mamış yağ asitlerinin karbon atomları arasında bir ya da daha fazla sayıda çift bağ bulunabilir. Doy-
muş yağ asitlerinin karbon atomları arasında çift bağ yoktur. Yağ asitlerinde bulunan karbon atomları,
birbirleriyle ve hidrojen atomlarıyla bağ kurmuşlardır. Doymuş yağ asitlerince zengin yağlar, oda sı-
caklığında genellikle katıdır. Doymamış yağ asitlerini içerenler ise genellikle sıvıdır. Bu durum, doy-
mamış yağ asitlerinin sahip olduğu çift bağlardan kaynaklanır. Çift bağlar molekülün bükülmesine
ve diğer moleküllerden uzaklaşmasına sebep olur. Bir araya gelemeyen moleküller ise katılaşamazlar.

Fosfolipitler, hücre zarının yapısında çift sıra halinde bulunur. Suyu sevmeyen (hidrofobik) kuyruk
kısımları ve suyu seven (hidrofilik) baş kısımları vardır.

Aşağıdaki tabloda yağlar, fosfolipitler ve steroitlerin yapı taşları ve işlevleri gösterilmiştir.

Yapı ta ları İ levler
Gl serol Öneml enerj kaynağı
Yağ (Trigliserit)
Katı veya sıvı
Gl serol + 3 yağ as d
}
3 yağ as d
Fosfat }
Gl serol Fosfolipit Hücre zarının ç ft tabakalı l p t
P grubu Ba kısmı H drofob k
kuyruklar
Fosfat grubu
Gl serol + (H PO ) -3
3 4 H drof l k
2 yağ as d
}
2 yağ as d ba kısımları
Steroitler
• Hücre zarının b le en (kolestrol)

4 halkalı karbon skelet • Kort zol ve c ns yet hormonları
Stero t yapı

1. Yağlar, doymuş ya da doymamış yağ asitlerini içerebilir. Aynı sayıda karbon atomu bulunduran doy-
muş yağ asidi ile doymamış yağ asidinin içerdiği hidrojen miktarını ve bağ sayısını kıyaslayınız.

33